Özet:

Bu çalışmanın amacı, ortaokul matematik dersi öğretim programlarınında yer alan cebir kazanımlarının bilişsel istem düzeylerini incelemektir. Çalışmada ayrıca, öğretim programlarında yer alan kazanımların bilişsel istem durumlarının eğiliminin nasıl olduğunun belirlenmesi üzerinde durulmuştur. Nitekim, kazanımların öğretim programlarında yetiştirilmesi hedeflenen bireylerde olması istenilen bilişsel, duyuşsal birçok özelliği kapsadığı ve matematik öğretim programlarındaki kazanımların bilişsel istem seviyelerinin belirlenmesinin öğretim süreçlerinde iyileştirici düzenlemeler ve uluslar arası sınavlardaki düzeylerle karşılaştırma yapılmasına imkan tanıması açısıdan kritik bir önem taşıdığı düşünülmektedir. Bu amaçla bu çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemi kullanılarak yürütülmüştür. Bu kapsamda, 2005, 2009, 2013 ve 2018 yıllarında geliştirilen 4 ortaokul matematik öğretim programının 6, 7 ve 8., sınıf düzeylerindeki cebir öğrenme alanına ait kazanımlar, araştırmacılar ve matematik eğitimi üzerine çalışan 5 uzman tarafından incelenmiştir. Verilerin analizi, bilişsel istem düzeyleri analiz çerçevesine göre yapılmıştır. Analiz sonuçları, cebir kazanımlarının bilişsel istem durumlarının öğretim programı ve sınıf seviyesine dayalı olarak, frekans sıklıklarının değişebildiği durumların olduğunu göstermektedir. Örneğin, 6.sınıf ilişkilendirmeye dayanan işlemler düzeyi kazanımlarının (Y-İ) 2005, 2009 öğretim programlarında benzer frekansta olmasına rağmen, 2013 ve 2018 öğretim programlarında artış eğilimi göstererek aynı frekansta yer aldığı görülmüştür. Diğer açıdan tüm öğretim programlarının 6, 7 ve 8. sınıf seviyelerindeki cebir kazanımlarının çoğunlukla ilişkilendirmeye dayanan işlemler düzeyine (Y-İ) yönelik olduğu ortaya konulmuştur. Ayrıca ezberleme düzeyi kazanımlarına nerdeyse yer verilmediği tespit edilmiştir. Öğretim programcıları tarafından hazırlanan öğretim programlarında bilişsel istem açısından her sınıf düzeyinde, farklı bilişsel istem düzeylere çıkabilecek kazanımlara, bilişsel farklılıkları dikkate alacak şekilde yer verilmesi tavsiye edilmiştir. Bunun dışında, analiz sonuçlarına dayalı olarak ileri araştırmalar için bazı öneriler de yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler: