Özet:

Bu araştırmanın amacı, Toplumsal Cinsiyet Kaynaklı Kariyer Engelleri Ölçeği’ni (TCKKEÖ) geliştirmek ve ölçeğin geçerlik ve güvenirlik çalışmalarını yapmaktır. Bu amaçla birçok çalışma grubundan veri toplanmıştır. İlk olarak, açımlayıcı faktör analizi ve güvenirlik çalışmaları için 262 (207 kadın, 55 erkek, x̄=22.54 ve sd=1.58), ikinci olarak, doğrulayıcı faktör analizi için 230 (157 kadın, 73 erkek, x̄=23.10 ve sd=1.51) olmak üzere toplam 492 ve son olarak, test-tekrar test için 31 (17 kadın, 14 erkek, x̄=22.74 ve sd=1.21) beliren yetişkinden veri toplanmıştır. Ölçeğin yapı geçerliğini test edebilmek için açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi, güvenirlik için Cronbach alpha iç tutarlılık katsayısı, test-tekrar test yöntemi, iki yarı test yöntemi, madde toplam test korelasyonları ve alt-üst %27 grup yöntemi kullanılmıştır. Yapılan açımlayıcı faktör analizi çalışmasında, ölçeğin toplam varyansın %51’ini açıklayan 12 maddeden ve iki faktörden oluştuğu görülmüştür. Bu faktörler Algılanan Kariyer Engelleri ve İş Hayatındaki Toplumsal Cinsiyet Eşitsizlikleri olarak isimlendirilmiştir. Araştırma için uygulanan doğrulayıcı faktör analizi sonuçlarında ölçeğin iki faktörlü yapısının iyi uyum değerlerine sahip olduğu görülmüştür (χ2=66.1, sd=50, p> .05, χ2/sd=1.32, RMSEA=.03, CFI=.98, TLI=.97, SRMR=.04). TCKKEÖ’nün ölçüt bağıntılı geçerliğini sınamak için Kariyer Engelleri Ölçeği (KEÖ) kullanılmıştır. TCKKEÖ toplam puanları ve alt faktörleri ile KEÖ arasında pozitif yönde ve anlamlı ilişkiler elde edilmiştir. TCKKEÖ’nün güvenirlik analizleri sonucunda elde edilen Cronbach alpha iç tutarlılık katsayıları, AFA verilerinden toplam ölçek için için .83; alt faktörler için; sırasıyla .81 ve .77, DFA verilerinden toplam ölçek için .85; alt ölçekler için sırasıyla .82 ve .76 elde edilmiştir. Ölçeğin test-tekrar test çalışmasında .90; iki yarı test yönteminden AFA verileri için .78, DFA verileri için .77 korelasyon katsayılarına sahip olduğu ve alt-üst %27’lik grup çalışmasında ise gruplar arasında anlamlı farklılıkların olduğu görülmüştür (p< .001). Ölçekten alınan puanların yüksekliği, bireylerin toplumsal cinsiyet eşitsizliklerinden kaynaklı kariyer engellerine ilişkin algılarını arttırdığını göstermektedir. Elde edilen bulgular, ölçeğin beliren yetişkin gruplarında kullanılabilecek, psikometrik özelliklere sahip olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler: