Özet:

Bu makale on beşinci yüzyılda İbnü’l-Arabî düşünce geleneğinin önemli takipçisi Sâinüddin İbn Türke’nin, dedesi Sadreddin Ebû Hamîd Türke’ye ait olan Kavâidü’t-tevhîd adlı esere yazmış olduğu Temhîdü’l-kavâid adlı şerhini ele almaktadır. Temhîdü’l-kavâid, Sadreddin Konevî’nin Miftâhu’l-gayb’ı, Dâvûd Kayserî’nin Mukaddime’si ve Molla Fenârî’nin Misbâhu’l-üns’ü gibi nazarî irfân çizgisinde önemli metinler arasındadır. Sâinüddin İbn Türke, bu eserinde tasavvuf metafiziğini üst bir metafizik olarak inşa etmektedir. Bu doğrultuda felsefî ve kelamî varlık anlayışlarını istidlâli bir yöntemle iptal etmeye çalışmakta ve varlığın dış dünyada teşahhus etmiş gerçek ve tek olduğunu delilleriyle ortaya koymaya çalışmaktadır. Bu eserde Sâinüddin İbn Türke, mezkûr eserlerdeki felsefî ve kelamî varlık anlayışı eleştirilerini ileri düzeylere taşımakta ve aynı zamanda sûfî varlık anlayışını ele alırken ortaya çıkabilecek aklî şüpheleri gidermeye çalışmaktadır. Sâinüddin İbn Türke, İslam düşüncesinde uzun bir süre göz ardı edilen bir sûfîdir. Bundan dolayı onun Temhîdü’l-kavâid adlı eseri üzerine yapılan şerh, haşiye ve talîkat gibi çalışmaların da geç dönemlerde olduğunu görmekteyiz. Temhîdü’l-kavâid, ilk olarak İran medreselerinde irfân düşüncesine bir giriş olarak okutulmuş ve daha sonra da üzerine şerh ve haşiye gibi çalışmalar başlamıştır. Böylece Sâinüddin İbn Türke İslam dünyasında daha fazla tanınır olmaya başlamıştır.

Anahtar Kelimeler: