Özet:

Bolu İli Seben İlçesi Çeltikdere Köyü’nde bulunan ve Orta Bizans Dönemi’ne tarihlendirilen bir Bizans kilisesinin tanıtıldığı bu çalışmanın amacı Çeltikdere Bizans Kilisesi’nin tarihlendirme sorunlarına değinmek ve plan-mimari özelliklerini belgelemektir. Bizans dönemindeki adı, inşa tarihi, yaptıranı bilinmeyen yapı günümüzde harap vaziyettedir. Bu kilise hakkında birçok çalışma yapılmasına karşın ne tarihçesi hakkında ne de mimari-plan özellikleri hakkında tutarlı bilgiler ortaya koyulmamıştır. Başbakanlık Osmanlı ve Cumhuriyet arşivlerinde yapılan araştırmalar sonucunda da kilise tarihi hakkında herhangi bir kayda rastlanmamıştır. Bilinmeyen bir tarihte üst katına ahşap bir cami inşa edilen kilise, 1952 yılına kadar cami olarak kullanılmıştır. Bulunduğu bölge ve çevresinde meydana gelen birtakım tarihi olaylardan, plan ve mimari özelliklerinden dolayı Çeltikdere Bizans Kilisesi’nin 10. yüzyıl sonu ile 11. yüzyıl ortaları arasındaki bir tarihte inşa edildiği tahmin edilmektedir. Hakkında yapılan daha önceki yıllara ait yayınlarda yer alan bilgiler ve alınan ölçüler doğrultusunda yapının Orta Bizans Dönemi dini mimarisine damgasını vuran kapalı Yunan haçı plan şemasında inşa edildiği anlaşılmaktadır. Yapının duvar işçiliğindeki kalite de dikkate değerdir. Detaylı bir literatür taraması ve arazi çalışması yapılan kilisenin ölçüleri alınarak planları çizilmiş, restitüsyon çalışması yapılmış, fotoğrafları çekilerek belgelenmiş ve Bizans sınırlarında, özellikle de Anadolu’da inşa edilen benzer plan ve mimari özelliklere sahip kiliselerle karşılaştırılarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: