Özet:

Bu araştırmanın amacı; Türkiye’nin Avrupa kıtasını oluşturan Trakya kesimindeki tarım işletmelerinde kuru şartlarda (rainfed conditions) yapılan yağlık ayçiçeği üretiminde işletme büyüklük gruplarına göre kullanılan fiziki üretim girdilerinin belirlenmesi, üretimde yer alan faktörlerin kaynak kullanım etkinliğinin tespit edilmesi ve ürün maliyetine etkisinin incelenmesidir. Araştırmada kullanılan veriler “Tabakalı Örnekleme Yöntemi” ile belirlenen 53 yerleşim birimindeki 571 tarım işletmesinden anket yoluyla elde edilmiştir. Araştırmada yağlık ayçiçeği üretim alanına göre işletmeler küçük (>9.9 ha), orta (10-19.99 ha) ve büyük (>20 ha) olmak üzere 3 grupta değerlendirilmiştir. İncelenen işletmelerde yağlık ayçiçeği üretiminde ortalama 1772.87 kg ha-1 verim elde edebilmek için; 3815 gr tohum, 196.43 kg kimyasal gübre, 1307.10 cc tarım ilacı, 49.46 saat işgücü, 98.12 lt mazot girdisine ihtiyaç duyulmuştur. Üretim fonksiyonu kullanılarak elde edilen yağlık ayçiçeği üretimine ilişkin denklemin belirlilik katsayısı (R2) 0.907 olup, yağlık ayçiçeği üretiminde ölçeğe azalan getiri söz konusudur (∑βi: 0.932). İşletme geneli dikkate alındığında marjinal etkinlik katsayılarına göre; yağlık ayçiçeği üretiminde tohum ve tarımsal mücadele ilacı girdilerinin (0.03) fazla kullanıldığı, gübre girdisinin optimum düzeyde (1.03), işgücü girdisinin ise optimuma yakın (0.86) düzeyde kullanıldığı anlaşılmıştır. İşletmelerin geneline göre yağlık ayçiçeği üretim maliyeti 873.29 USD ha-1 olup, en düşük maliyet 866.20 USD ha-1 ile büyük işletmelere, kg başına en düşük maliyet ise 0.48 USD ha-1 ile orta büyüklükteki işletmelere aittir. İşletmelerin geneli bağlamında yağlık ayçiçeğinin üretim değeri 1134.64 USD ha-1 olup, Brüt kar 559.74 USD ha-1, Net Kar 261.35 USD/ha olarak hesaplanmıştır. Üretim değeri ortalaması (1163.08 USD/ha), Brüt Kar değeri ortalaması (580.89 USD ha-1) ve Net Kar değeri ortalaması (289.42 USD ha-1) en yüksek işletmeler orta büyüklükteki işletmelerdir. İşletmelerin ortalaması baz alındığında brüt kar değerinin üretim değerine oranı %49.33, Nispi Kar değeri ise 1.30 olarak hesaplanmıştır. Fayda/Masraf oranı en düşük olan değer 1.25 ile büyük işletmeler, en yüksek değer ise ise 1.33 ile orta büyüklükteki işletmelere aittir. Yapılan çalışma incelenen işletmelerde girdi kullanımının etkin olmaması nedeniyle ürün maliyetinde artış, üretici gelirinde azalma olduğunu ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler: