Özet:

Safevı devletinin Afgan istilaı neticesinde büyük bir kaosa düşmesi, Osmanlı devleti için İran üzerinde yeni fütuhat yollarının açılmasına imkan yaratmıştır. Osmanlı fetihleri neticesinde Revan, Nahcevan, Tebrız, Erdebil, Meraga, Kirmanşah, Hurrem-abad, Nihiivend ve Hemedan kısa sürede Osmanlı devletine bağlanmıştır. Bu bölgelerin nüfus tahriririn yapılması için emirler verilmiştir. Emirler doğrultusunda yapılan tahriratıın önemli bir kısmı günümüze ulaşmıştır ki, bu makalede tanıtım ve değerlendirmeye tabi tutulacak olan kayıtlar da bu tahrıratı kapsamaktadır. Defterler; Erdebil, Maku, Tebrız, Hoy, Kapan, Kara-Tağ, Meraga, Soğuk (Sovuk) Bulak, Erdelan, Kirmanşahiin, Luristan ve Hemedan sancak ve eyaletlerinin mufassal tapu tahrır kayıtlarını ihtiva etmektedir. XVIII. yüzyılda İran resmı kayıtlarının yetersiz kaldığı bir döneme ait olan bu defterler, iktisadı ve sosyalolduğu kadar, etnik, dinı ve mezhebf tarih araştırmaları için de önemli bilgiler içermektedir. Defterlerde, Azerbaycan ve Güneybatı İran'daki yaklaşık 10.000 yerleşim yeri ve coğrafi bölge ile yüzlerce kabile ve aşiretin adı zikredilmiştir. Bu isimler, tarihı topografya, İran tarihı coğrafyasının tanınması ve yer isimlerinin tarihı tekamülü açısından son derece kıymetlidir. 

Anahtar Kelimeler: