Özet:

Fen bilimleri doğayı ve doğal olayları sistemli bir şekilde inceleme, henüz gözlenmemiş olayları kestirme gayretleridir. Fen bilimleri öğretimi öğrencilerin halihazırdaki bilgilerini kullanarak yeni bilgiler edinmelerine ve bu sayede çevrelerini anlamlandırma becerilerini geliştirmelerine olanak tanır. Özel gereksinimli bireylerin toplumsal yaşama katılımının sağlanması ve bağımsız yaşam becerilerinin desteklenmesi bağlamında fen bilimleri öğretiminin önemli olduğu düşünülmektedir. Bu çalışmada ülkemizde 2000-2020 yılları arasında özel gereksinimli öğrencilerle fen bilimleri öğretimine yönelik gerçekleştirilen çalışmaların derlenmesi ve çeşitli değişkenler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışma betimsel tarama modeli kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Ulusal Tez Merkezi, Google Akademik ve Ulusal ve Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi (ULAKBİM) veri tabanlarında “fen bilimleri eğitimi/öğretimi”, “özel gereksinimli birey”, “zihin yetersizliği”, “otizm”, “yaygın gelişimsel bozukluk”, “işitme yetersizliği”, “üstün yetenek/zekâ”, “görme yetersizliği”, “öğrenme güçlüğü”, “çoklu yetersizlik” anahtar sözcükleri kullanılarak tarama yapılmıştır. Taramada özel gereksinimli bireylere fen bilimleri öğretimine yönelik 25 araştırmaya ulaşılmıştır. Araştırmaların 18’i nitel, 7’si ise nicel araştırma yöntemleri kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Nicel araştırmalar bağımlı ve bağımsız değişkenler, araştırma yöntemleri, katılımcılar ve özellikleri, kullanılan veri toplama araçları, izleme/genelleme verileri, gözlemciler arası güvenirlik/uygulama güvenirliği, sosyal geçerlik ve bulgular kategorileri altında, nicel araştırmalar ise araştırma amacı, yöntem, veri toplama araçları, katılımcılar ve özellikleri ve bulgular olmak üzere beş kategoride incelenmiştir. Araştırma bulguları ülkemizde özel gereksinimli bireylerle fen bilimleri öğretimine ilişkin araştırmaların son yıllarda artan bir ivme kazandığını göstermektedir. Fen bilimleri öğretiminin özel gereksinimli bireylerin yaşamlarını bağımsız idame ettirebilmeleri noktasındaki önemi konuya daha fazla odaklanılmasını gerektirmektedir. Özel gereksinimli bireylere fen bilimleri öğretiminde farklı yöntemlerin etkililik ve verimliliklerinin incelendiği çalışmalara gereksinim duyulmaktadır.

Anahtar Kelimeler: