Özet:

İnsana dolayısıyla toplumsala dair olanı anlamak için insanın kendine bir ayna tutması gerektiği uzun zamandır sosyolojinin kabul ettiği bir bakıştır. Bu farkındalık, toplumsal olanı anlamaya çalışan kişiye aynı anda araştırmasının hem öznesi hem de nesnesi olabilme imkânını da verir. Ayrıca pozitivist doğa bilimlerinin araştırma nesnelerinden farklı olarak insani olan görünümlerin büyük bir çoğunluğu göründüğü gibi değildir. Buna ek olarak toplumsal bir varlık olarak insan kendi yaratımı olan, kurumsallaştırdığı yapılarla kendini sınırlandırmayı da “başarmış” bir varlıktır. Ancak insan kendi yaratımı olan kültür, din, dil gibi kurumlarla/yapılarla kendini sınırlayabilirken bu sınırlamaları aşabilmek için çeşitli yöntemler de geliştirebilmiştir. İnsan dil ile düşünüp, yaratan, sembollere anlamlar yükleyen ve bunlar üzerinden anlam kategorileri, şemalar, temalar yaratan bir varlıktır. Öyleyse topluma ve toplumsala ulaşmak için bu sembollerden hareket etmek oldukça yararlı olabilir. Bu bağlamda bir semboller manzumesi olarak içinde sanatın birçok türünü sergileme kapasitesine sahip olan sinema da, içinden çıktığı toplumu anlamak için bir kaynak olabilir. Özellikle toplumsal kurumlar ve kuralların neredeyse tamamen esiri olmuş kapalı toplumları anlamak için bu toplumlara ayna tutan sanattan beslenmek sosyal bilimciler için oldukça verimli olacaktır. Bu çalışmada görece kapalı bir toplum olan İran toplumundaki sosyo-kültürel, siyasal bir olgu olan idam ve sonuç itibariyle bunu gerçekleştirmek için gerekli olan “görevi” yerine getirenlerin (cellât) ve/veya getiremeyenleri anlatan Şeytan Yoktur filmi, sosyolojik bir perspektifle, Goffman’ın dramaturjik yaklaşımı üzerinden değerlendirilmiştir. Öncelikle sosyolojik bazı kuram, kavram ve kavram setlerinden kısaca bahsedildikten sonra İran ve İran Sineması hakkında bilgi verilmiş sonrasında bunlar üzerinden bir cellâdı ve onun rol performansını inanılmaz bir duruluk ve gerçeklikle sunan filminin ağırlıklı olarak birinci bölümü değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: