Abstract:

Marshall taksonomisinin kentlerin morfolojik yapılarının belirlemesi noktasında geliştirdiği bu topolojik yöntem, matematik ve geometrik parametrelere dayanarak oldukça ampirik ve reel sonuçlar sağlamaktadır. Ayrıca bu yöntem sayesinde bir mekanın tipolojisini belirlemek ve dokuların topolojik benzerliklerini belirlemek, mekanlar arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları ortaya koymak mümkündür. Çalışmada Elazığ şehrinin ilk kurulan mahallelerinden olan Mustafapaşa, İcadiye, Çarşı, Akpınar, Sarayatik ve Rüstempaşa altı mahalle örneklem olarak seçilmiştir. Seçilen bu mahallelerin öncelikle doku özellikleri analiz edilmiş daha sonra ise Marshall’ın X-T taksonomisi kullanılarak bu alanların doku tipolojileri belirlenmiştir. Örneklem seçilen mahallelerin doku analizleri yerleşim alanındaki ada ve parsellerin yerleşim yerinde oluşturdukları kentsel lekelerden yola çıkılarak değerlendirilmiştir. Daha sonra bu mahallelerin X ve T kesişmeleri, çıkmaz sokakları ve yapı adalarının durumları tespit edilerek hesaplamalar yapılmış ve örneklem mahallelerinin dokuları topoloji diyagramı üzerindeki konumları belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda örneklem seçilen mahallelerden Çarşı ve Mustafapaşa mahalleleri organik doku tipolojisi sergilerken, İcadiye, Akpınar, Sarayatik ve Rüstempaşa mahalleleri ise melez ızgara tipi dokuya sahip olduğu tespit edilmiştir. Yine örneklem seçilen mahallerin tümünün topolojik olarak “T hücre” statüsünde olduğu belirlenmiştir. Fakat yine de tam anlamıyla T hücre yapısına birebir uygun bir yerleşme yoktur. Çünkü yapı adası oranlarındaki düşüklük ve çıkmaz sokakların varlığı tam manasıyla “T hücre” yapısının oluşmasına müsaade etmemiştir.

Keywords: