Özet:

Divan şiirinin, birçok anlam katmanıyla değerlendirilmesine olanak sağlayan bir yapısı vardır. Bu durum kullanılan kelimelerin farklı anlam çağrışımlarını barındırabilmesi sayesinde gerçekleşmektedir. Böylece beyitler birden çok anlama gelecek şekilde yazılabilmekte, şairler sanat gücünü ortaya koyma fırsatı yakalayabilmektedir. Bu makalede, divan şiirinde kullanılan seb‘ü’l-mesânî kavramı ele alınmış, kavramın Türk şiirinde kazandığı farklı anlamlar değerlendirilmiştir. Öncelikle ifadenin yazımıyla ilgili yaklaşımlar ve bunların sebepleri üzerinde durulmuştur. Ardından seb‘ü’l-mesânînin Kur’an’daki anlatımı açıklanmıştır. Kavramın Kur’an’daki anlam çeşitliliği, farklı tefsir ve meâllerden hareketle incelenmeye, terkibi oluşturan kelimelerin anlam çerçevesi tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca seb‘ü’l-mesânînin Hz. Peygamber tarafından kullanımı da ele alınmıştır. Hurûfîlikte yedi sayısının ve seb‘ü’l-mesânînin ayrı bir önemi vardır. Öncelikle hurûfîlikte yedi sayısının ve seb‘ü’l-mesânînin kullanım şekli, kazandığı anlamlar ifade edilmiştir. On dördüncü yüzyıldan on dokuzuncu yüzyıla kadar yazılmış şiirlerde kavramın kullanımı incelenmiştir. Hurûfîlik inancına bağlı şairlerin kavrama yükledikleri anlamlar ile hurûfî olmayan şairlerin kullanımları mukayese edilerek benzer ve farklı yönler ortaya konulmaya çalışılmıştır. İncelenen örneklerde seb‘ü’l-mesânînin anlam katmanları tespit edilmeye çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler: