Abstract:

Bu çalışma, tam adı Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh el-Kurtubî’nin (ö. 671/1273) “el-Câmi‘ li Ahkâmi’l-Kur’ân ve’l-Mübeyyinü limâ Tazammenehû mine’s-Sünneti ve Âyi’l-Furkân” tefsirinin meânî ilmi açısından incelenmesini ve değerlendirilmesini içerir. Kurtubî, tefsirinde ayetleri açıklarken sözlükbilim, dilbilim ve söz sanatlarına dair açıklamalar yapar. Bu sebeple tefsirin dil yönü güçlüdür. Arapça’da belâgat olarak isimlendirilen retorik yani söz sanatlarının amacı bir lafzı mana açısından en uygun ve en etkili duruma getirmektir. Bu bakımdan en i‘câzî olan Kur’ân-ı Kerim’dir. Meânî ilmi bilindiği üzere Arap dilinin ifade hallerini/çeşitlerini ele alır ve belagatın beyan ve bedî‘ ilimleri ile birlikte üç bölümünden biridir. Müfessir mukaddimesinde belirttiği üzere bu ilmi bilmeden ayetlerin anlamının kavranmasının zorluğundan bahseder. Bu sebeple tefsirinde isnâd, fasl ve vasl, te’kid, îcâz, kasr, inşa/haber ve takdim/te’hir gibi meânî ilminin konularını ayetleri anlamı bağlamında ele alır. Çalışmada müfessirin ele aldığı bu konular örnekleri ile birlikte değerlendirilir.

Keywords: