Özet:

Bir ulusun değerleri, yaşam biçimi, dünya görüşü kısacası onun kültürüne yönelik önemli ipuçları sunan söz varlığı, atasözü ve deyimleri de kapsayan geniş bir alandır. Dilin söz varlığı ögeleri incelenerek o toplumun kültür yapısı, geçmişi, başka toplumlarla ilişkisi, dilin kendine özgü özellikleri gibi durumlar saptanabilir. Türkçenin söz varlığında atasözleriyle deyimler çok büyük ve önemli bir yer kapladığı için yazınsal yapıtlarda bu ögelere ne denli ve nasıl yer verildiğini belirlemek gerekmektedir. Bu çalışmanın amacı da Zeynep Cemali’nin romanlarındaki atasözü ve deyimleri belirlemek; bu ögelerin yazınsal metne sağladığı anlamsal katkıları tartışmaktır. Çalışma, kurgusal yapı üzerinde tarama yönteminin kullanıldığı betimsel bir araştırmadır. Var olan bir durumu, var olduğu biçimiyle betimlemeyi amaçlayan bu yaklaşımda tarama yapılarak romanlarda yer alan atasözü ve deyimler incelenmiştir. Çalışmada, Zeynep Cemali’nin dört romanında (Güzelce’de Bir Kaçak Memo, Patenli Kız, Ballı Çörek Kafeteryası, Ankaralı) bulunan atasözü ve deyimler saptanmış; ayrıca bu ögelerin romanlardaki kullanımları çizelgelere işlenmiştir. Belirlenen 502 ögeden 10’u atasözü, 492’si deyimdir. Bu ögeler yazınsal metne olan anlamsal katkıları yönünden de değerlendirilmiştir. Sonuç olarak Zeynep Cemali’nin romanlarının atasözü ve deyimler açısından Türkçenin anlatım olanaklarını yansıttığı; bu ögelerle anlatıma incelik, etkileyicilik, akıcılık gibi yönlerden katkı sağlandığı; romanların, çocuk okurun söz evrenini geliştirebilecek nitelikte olduğu söylenebilir. 

Anahtar Kelimeler: