Görüntüleme
5
Bu makale Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi’nin Fransa elçiliğini konu ediniyor. Söz konusu elçilik, şimdiye kadar Osmanlı tarihçiliğindeki hâkim modernleşme paradigmasının etkisiyle tarihî bağlamından koparılarak incelenmiş, Yirmisekiz Çelebi’ye Osmanlı/Türk modernleşme tarihinde şahsına münhasır paye verilmiştir. Buna göre, “Lale Devri”nin reformcu vezîriâzamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa, Yirmisekiz Çelebi’yi Batı medeniyetini incelemesi ve kendisine reform önerileri getirmesi için Fransa’ya göndermişti. Bu iddianın mesnedi olmadığını ortaya koyan akademik yayınlara rağmen tarihçiler bu galattan vazgeçmemişlerdir. Oysa gerek Osmanlı gerekse Avrupalı çağdaş kaynaklar, Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi’nin elçiliği için yeterince zengin malumat sağlamaktadır. Osmanlı diplomasi pratikleri düşünüldüğünde çağdaşlarınca olağanüstü görülen bu elçilik, yalnızca Marki de Bonnac’ın değil, İstanbul’daki Habsburg kapı kethüdası Joseph von Dirling’in ve İngiltere elçisi Abraham Stanyan’ın da dikkatini çekmişti. Bilhassa Dirling ve daha sonra Habsburgların Paris’teki elçisi Pentenriedter, bu elçiliğin hedefini ve Yirmisekiz Çelebi’nin Paris’teki ve Fransa’dan döndükten sonra İstanbul’daki faaliyetlerini Viyana’ya aktarmıştır. Başlangıçta Bâbıâli ve Versailles arasında Habsburg aleyhtarı ittifak kurulacağından endişe edilse de sonuçta, Malta’daki Osmanlı esirlerinin Fransa’nın aracılığıyla kurtarılması için yapılan görüşmelerin, bu elçiliğin yegâne siyasi misyonu olduğu anlaşılacaktır. Sultan ve vezîriâzamı arasındaki yazışmalar ve Vakanüvis Raşid Efendi’nin yazdıkları da bu konudaki Habsburg ve İngiliz istihbaratını teyit eder: Yirmisekiz Çelebi’nin Fransa elçiliği, yalnızca Avrupa’daki diplomatik gelişmeleri yerinde takip etmeyi hedefliyordu. Ne var ki Osmanlı diplomasisinin kurumsal yetersizliği bu misyonu siyasi ve diplomatik olarak semeresiz bırakmıştır.
This article focuses on the embassy of Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi to France. Until now, this embassy has been analyzed by detaching it from its historical context under the influence of the paradigm of modernization in Ottoman historiography, and Yirmisekiz Çelebi has been given a unique place in the history of Ottoman/ Turkish modernization. Accordingly, Nevşehirli Damat İbrahim Pasha, the reformist Grand Vizier of the “Tulip Period”, sent Yirmisekiz Çelebi to France to study Western civilization and bring him reform proposals. Despite academic publications showing that this claim has no basis, historians have not abandoned this fallacy. However, contemporary sources, both Ottoman and European, provide a wealth of information on the embassy of Yirmisekiz Çelebi Mehmed Efendi. Considered extraordinary by his contemporaries given Ottoman diplomatic practices, it attracted the attention not only of Marquis de Bonnac but also of Joseph von Dirling, the Habsburg resident in Istanbul, and Abraham Stanyan, the British ambassador. In particular, Dirling and later the Habsburg ambassador in Paris, Pentenriedter, reported to Vienna the aims of this embassy and the activities of Yirmisekiz Çelebi in Paris and in Istanbul after his return from France. Although initially there were fears of an anti-Habsburg alliance between the Sublime Porte and Versailles, in the end, the negotiations for the rescue of the Ottoman prisoners in Malta through the intermediation of France proved to be the sole political mission of this embassy. The correspondence between the Sultan and his Grand Vizier and the records of Imperial Historian Raşid Efendi confirm the Habsburg and British intelligence on this matter: Yirmisekiz Çelebi’s embassy to France was only intended to follow diplomatic developments in Europe on the ground. However, the institutional incompetence of Ottoman diplomacy rendered this mission politically and diplomatically fruitless.
Makale Detay 
Benzer Makaleler
PDF Görüntüle
Dergi Bilgisi
Eseri Dinleyin
Alıntı Yap
Bu Sayfayı Yazdırın
Paylaş
Mendeley
