Özet:

Mukarnas, sanatsal ve manevi değeri nedeniyle İslam mimarisininönemli dekoratif unsurlarından biridir. İslam medeniyetinde çeşitli dönem ve bölgelerde sıklıkla kullanılan mukarnas Osmanlı medeniyetinde zirveye ulaşmıştır. Osmanlı mukarnası, beş yüzyılı geçen birçok gelişme evresinin ardından, mukarnas evriminin son evresini temsil etmektedir. Osmanlı mukarnasının yapısal ve dekoratif bir unsur olarak tanımlanması büyük önem taşımaktadır. Araştırmada, İznik, Bursa ve Edirne'de bulunan 1299-1453 yılları içerisinde yapılmış; cami, mescid, türbe, imaret ve hamamlardaki mukarnaslar incelemiştir. İncelenen yapılardan 39 yapıda mukarnas kullanıldığı tespit edilmiştir. Erken Osmanlı döneminde mukarnas yapmak için kullanılan taş, alçı, çini ve tuğla dört temel malzeme türüdür. Mukarnas yapımında kullanılan malzeme türü, yapıdan yapıya ya da aynı yapının farklı yerlerdeki kullanımı birbirlerinden farklı olabilmektedir. Belirli bir kullanım yeri için özel bir malzeme yoktur. Erken Osmanlı Dönemi mimarisinde kavisli, düz, eğimli ve tipik Osmanlı mukarnası olmak üzere dört farklı formda mukarnas kullanılmıştır. Ayrıca daha önceki dönemlerden veya yakın coğrafya medeniyetlerinden alınmış diğer mukarnas türleri ve etkileri görülmektedir.

Anahtar Kelimeler: