Abstract:

Bu çalışma, Soğanlı Vadisi’ndeki bazı kayaya oyma kilise ve yapı topluluklarını ele almayı, bu yapıların içlerinde ve yakın çevrelerindeki gömüler ile vadi içindeki konumlarına dayanarak, hangi biçimde geliştiklerine ilişkin öneri getirmeyi hedeflemektedir. Bu amaçla ele alınan yapılar, 26, 27 ve 27a no.lu kiliseler, Azize Barbara kompleksi, 29, 30, 31 ve 32 no.lu kiliseler, Yılanlı Şapel, 1 ve 2 no.lu kiliseler, Karabaş kompleksinin iki kilisesi, Kubbeli kilise kompleksi, ve Geyikli Manastırı’nın doğusundaki kaya kütleleridir. Bir dini veya domestik yapı topluluğu ile fiziksel bağlantısı olmayan, gömü yoğunluğuna sahip veya az sayıda gömüyle sınırlı kalmış bazı kiliselerde, karşılaştırma malzemesi sağlayacak resim programına veya tarihlemeye yarayacak yazıta rastlanmaz. Yine de bu kiliselerin, vadideki dini ve domestik yapı topluluklarıyla liturjik ve yapısal bağa sahip olabilecekleri unutulmamalıdır. Başta sözü edilen yapıların ele alınması sonucunda Soğanlı Vadisi’nin şu tipte kilise ve yapı topluluklarına sahip olduğu önerilebilir: Bir aile üyesinin mezarını barındırma gibi bir amaçla başlayan, sonrasında hem bir mezarlık olarak genişleyen hem de aile kilisesi olarak kullanılan kiliseler; önemli bir dini figür etrafında gelişen, ve dini topluluğun varlığını sürdürmesinde böyle bir figürün gömüldüğü noktanın etkin olduğu kiliseler; bir asetik veya yalnızca bir köylü etrafında genişleyen, köy nüfusunun kullanımına açılmış ve köylülerin de gömüldüğü kiliseler. Çalışmanın sonunda görüldüğü gibi, vadideki gömüler, içlerinde bulundukları kilise ve yapı topluluklarının ortaya çıkış nedenlerine ve nasıl ilerlediklerine ilişkin yorum yapabilmemizi sağlamaktadır. 

Keywords: