Abstract:

Batı Türkçesinin Türkiye Türkçesine en yakın lehçesi olan Azerbaycan Türkçesi ile ilgili Türkiye’de sınırlı sayıda bilimsel çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalarda genellikle bu lehçenin yapı ve grameri konu alınmış; oluşumu, bu oluşumu hazırlayan ortam ve sebepler ile tarihî gelişimi üzerinde pek durulmamıştır. Bu sebeple Azerbaycan Türkçesinin oluşumu ve gelişimi ile ilgili bilgiler, Azerbaycan Türkçesi gramerleri ve tarih kitapları ile ansiklopedi maddelerinde verilen bilgilerle sınırlı kalmıştır. Bu bilgiler, Azerbaycan Türkçesinin oluşumu, tarihî gelişimi ve bugünkü durumunun anlaşılması için yeterli değildir. Bunun için yeni araştırmalara ve daha çok bilgiye ihtiyaç vardır. Bu çalışmada Batı Türkçesinin çağdaş lehçelerinden biri olan Azerbaycan Türkçesinin başlangıçtan günümüze kadarki oluşum ve gelişim süreci tarihî bilgiler ışığında incelenmiştir. Öncelikle Hunlardan başlayarak Azerbaycan bölgesine yerleşen toplulukların yaşadığı tarihî süreç ve bu süreçte yaşananlar ışığında Türkçenin tek bir yazı dilinden farklı yazı dillerine ayrılma süreci anlatılmıştır. Batı Türkçesi yazı dilinin doğuşu, bu Türkçenin lehçelere ayrılma süreci, Azerbaycan Türkçesi yazı dilinin oluşma ve gelişme süreci mercek altına alınmıştır. Bu bağlamda Azerbaycan Türkçesi edebiyatı ve folkloru hakkında da çeşitli bilgiler verilerek Azerbaycan Türkçesinin yazılı ve sözlü gelişim süreci, edebiyatı ve folkloru, bugünkü durumu, konuşma ve yazı dili olarak kullanıldığı yerler hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca Anadolu’da Azerbaycan Türkçesi etkisi ve özelliklerinin görüldüğü yerler bu iki lehçenin temas ve birleşme noktaları ile hakkında bilgiler verilmiştir. Bütün bunların ışığında Azerbaycan Türkçesinin oluşumunda etkili olan faktörler tespit edilmeye çalışılmıştır. Böylece Azerbaycan Türkçesinin oluşum ve gelişim sürecinin aydınlatılması ve anlaşılmasına katkı sağlanması amaçlanmıştır

Keywords: