Abstract:

Belh, Horasanın tarihi bir şehir olmasının yanında bölgenin medeniyet, siyaset, bilim, kültür, ticaret ve diyanet merkezleri olmuştur. Belh insanlık için gerekli olan her türlü gelişmeye ev sahipliği yaptığını günümüze kadar ulaşan bilgiler doğrultusunda anlaşılmaktadır. Belh’in jeopolitik öneminden dolayı bu bölgede kurulan bütün devletler için vazgeçilmez bir yer olmuştur. Bu nedenle Belh şehri medeniyetlerin beşiği ve merkezi haline gelerek bölgede kurulan bütün medeniyetler Belh’i sahiplenmişlerdir. Belh şehrinin kuruluşu ve isimlendirilmesi ile ilgili farklı bilgiler mevcuttur. Bölgede yapılan kazı çalışmalarından anlaşıldığı üzere, Belh şehrinin kuruluşu milattan önce 2000’li yıllara kadar geri gitmektedir. Şehrin isimlendirilmesi ile ilgili bilgiler de farklı olmuştur. Belh şehri, Buhdi, Bahter, Belah, Berh, Ta-hia ve Belhika isimleri ile anılmıştır. Türk-İslam medeniyetinin merkezlerinden biri olan Horasan bölgesinde kurulan en önemli devletlerden biri Gazneliler devletidir. Gazneliler Horasan, Maveraünnehir ve kuzey Hindistan’da hakimiyet kurarak bölgenin İslamlaşmasına katkıda bulunmuşlardır. Gazneliler Horasan bölgesinde yer alan Belh şehrinin stratejik öneminden dolayı bu şehri ikinci başkent olarak kullanmışlardır. Dolayısıyla Gazneliler döneminde Belh’te geliştirilen el sanatları ve birçok mimari yapılar mevcuttur. Ancak Gazneliler döneminde yapılan eserlerin ana malzemesi kerpiç ve ahşap olduğundan dolayı bu eserlerin çoğu yıkılmış ya da tamamen tahrip olmuşlardır. Bu çalışmada, Belh’te Gaznelilerin kaybolan mirasını tarihi belgeler ışığında ortaya çıkararak Gazneliler döneminde Belh’te geliştirilen el sanatları ve mimari yapılar incelenmeye çalışılmaktadır.

Keywords: