Abstract:

Çığ, eğimli ve bitki örtüsünden yoksun arazilerde biriken kar tabakasının iç ve dış etkilere bağlı olarak bir yüzey boyunca kayması olarak tanımlanmaktadır. Türkiye’de yaşanan çığ olaylarının büyük bir kısmı, yüksek ve eğimli arazilerinin yer aldığı, ülkenin doğu ve kuzeydoğu kesimlerinde etkili olmaktadır. Bu çalışmada Van Gölü Havzası’nın güneybatısında yer alan Bitlis Çayı Havzası’nın çığ duyarlılık durumunun tespit edilmesi amaçlanmıştır. Havzası’nın çığ duyarlılık durumu, arazi gözlemleri, uydu görüntüleri ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) tabanında uygulanan analizlerle yorumlanıp açıklanmaya çalışılmıştır. CBS tabanlı analizde ArcGIS for Desktop 10.x yazılımı kullanılmıştır. İlgili yazılımda yükselti, bakı, eğim, yamaç şekli (eğriselliği) ve arazi kullanımı gibi bir takım coğrafi parametreler ağırlıklı çakıştırma (Weighted Overlay) aracı kullanılarak analiz edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre havzanın %47’si orta %34,1’i düşük %18,2’si yüksek %0,6’sı çok yüksek %0,1’i çok düşük çığ duyarlılığına sahiptir. Havzada çığ duyarlılığının düşük olduğu alanlar Baykan ilçe merkezi ve güneyindeki eğimin ve yükselti değerlerinin düşük olduğu alanları oluştururken, duyarlılığın yüksek olduğu alanlar Bitlis İlçe merkezi ve çevresindeki alanlar ile Baykan ilçe merkezine kadar olan yüksek ve eğimli alanları oluşturmaktadır. Yapılan analiz ve gözlemler sonucunda havzada çığa duyarlı birçok alanın varlığı tespit edilmiştir. Bu konuda yapılacak en önemli adım havzada risk odaklı stratejiler benimsenerek yaşanan/yaşanacak doğa olayının afet boyutuna dönüşmesine engel olmaktır. Risk odaklı benimsenecek koruyucu tedbirler ve planlamalar sahanın çığ gibi çeşitli doğa olaylarından etkilenme riskini en aza indirecektir.

Keywords: