Abstract:

Kültür bir millete ait her şeyin biriktiği ortak bir hafıza, dil ise bu hafızanın yaratıcısı ve aktarıcısı olarak en önemli kültür göstergesidir. Bu noktada kültürdilbilim, dil üzerinden kültür ögelerini inceleyen ve dilsel birimler aracılığıyla milletlerin ortak hafızasına erişmeyi amaçlayan bir disiplindir. Türkçe dersleri ve bu derslerde kullanılan ders kitaplarının ana dili ve kültür öğretiminde önemli bir konumda olduğu düşünüldüğünde ders kitaplarındaki metinlerin kültürdilbilimsel açıdan incelenmesi bu materyallerde kültürden yararlanma durumunun betimlenmesi açısından önemlidir. Bu çalışmanın amacı, farklı yayınevlerince hazırlanan ortaokul 5, 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinleri kültürdilbilim açısından incelemektir. Bu amaç doğrultusunda ders kitaplarında yer alan serbest okuma metinleri dâhil toplam 128 okuma metni çalışmaya dâhil edilmiştir. Nitel desende gerçekleştirilen araştırmada doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada ilk olarak her ders kitabının kelime hazinesi tespit edilmiştir. Ardından ders kitaplarındaki özel isimler anıştırma isim, olay ve metin olguları bakımından sınıflandırılmış; atasözleri, deyimler, konuşma dil ögeleri, ünlem ve hitaplar, yabancı sözcükler, alıntılar ve ağız özellikleri tespit edilerek bu sözcük ve sözcük gruplarının toplam ve farklı sözcük içindeki katsayıları ve yüzdeleri belirlenmiştir. Çalışmanın bulgularına göre metinlerin anıştırma isimler, yabancı sözcükler, deyimler,  konuşma dili ögeleri, ünlemler ve hitaplar bakımından zengin olduğu, anıştırma metin ve olaylar, atasözleri, alıntılar ve ağız özellikleri bakımından ise zengin olmadığı tespit edilmiştir.

Keywords: