Özet:

Problem Durumu: Eğitim, bireylerin; kendisine, çevresine, ülkesine ve insanlığa yararlı olabilmesine olanak tanıyan önemli bir süreç olarak ifade edilebilir. Sanat eğitimi eğitimin, müzik eğitimi ise sanat eğitiminin önemli bir bileşenidir. Müzik eğitimi, bireyin davranışlarında bilişsel, duyuşsal ve psikomotor değişiklikler oluşturan bir öğrenme öğretme sürecidir. Bu süreçteönemli öğelerden birisi müzik öğretmenidir. Müzik öğretmenlerinin iş ortamındaki yaşantıları verilen eğitimin de kalitesini etkilemektedir. Dolayısıyla müzik öğretmenlerinin iş doyumlarının ve örgütsel bağlılıklarının etkili müzik eğitiminin etmenlerinden biri olduğu söylenebilir. Ancak müzik öğretmenlerinin iş doyumları ve örgütsel bağlılıkları üzerinde birçok etmenin de rol oynaması muhtemeldir. Bu çalışmada bu etmenlerden birisi olduğu düşünülen mobbingin müzik öğretmenlerinin örgütsel bağlılık ve iş doyumlarını üzerine etkisi incelenmiştir. Araştırmanın Amacı: Bu araştırmada ilköğretim okullarında görev yapan müzik öğretmenlerinin mobbing yaşama düzeyleri, örgütsel bağlılıkları ve iş doyumları arasındaki ilişkinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu genel amaç çerçevesinde aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır: İlköğretim okullarında görev yapan müzik öğretmenlerinin, 1. Mobbing yaşama, örgütsel bağlılık ve iş doyumu düzeyleri nasıldır? 2. Mobbing yaşama düzeyleri, örgütsel bağlılıkları ve iş doyumu düzeyleri eğitim durumu, çalışma yılı, medeni durum, yaş ve cinsiyet değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık göstermekte midir? 3. Mobbing yaşama düzeyi, örgütsel bağlılık ve iş doyumları arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? Araştırma Yöntemi: Bu çalışma ilişkisel tarama modeli ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın evrenini Ankara ili ilköğretim okullarında görev yapan müzik öğretmenleri oluşturmaktadır. Tabakalı örnekleme yöntemi yardımıyla toplam 248 müzik öğretmeni örnekleme alınmıştır. Araştırma verileri Olumsuz Davranış Ölçeği, Örgütsel Bağlılık Ölçeği ve İş Doyum Ölçeği aracılığılar toplanmıştır. Veri analizi için SPSS ve LISREL paket programlarından yararlanılmıştır. Öğretmen görüşlerine ilişkin olarak yapılan fark analizlerinde iki grubun karşılaştırılmasında bağımsız örneklem t testi, ikiden çok grubun karşılaştırılmasında ise tek yönlü varyans analizi kullanılmıştır. Varyans analizi sonrası hangi grupların birbirinden farklı olduğunun tespiti için çoklu karşılaştırma (multiplecomparisons) testlerinden Tukey testi uygulanmıştır. Araştırmada ilişki yapılarının ortaya konulabilmesi için gözlenen değişkenlerle yol analizleri yapılmıştır. Araştırmada ilişki yapılarının ortaya konulabilmesi için korelasyon katsayılarına dayalı path analizleri yapılmıştır. Değişkenler arasındaki yordamaların ortaya çıkartılmasında ise regresyon analizinden yararlanılmıştır. Araştırma Bulguları: Araştırmanın bulgularına göre müzik öğretmenlerinin neredeyse dörtte biri (%24,6) mobbing davranışlarına maruz kalmaktadır. Ayrıca müzik öğretmenleri okullardafazla mesleklerine ilişkin konularda mobbing yaşamaktadırlar. Müzik öğretmenlerinin örgütsel bağlılığın, uyum, özdeşleşme ve içselleştirme alt boyutlarına ilişkin algılarının oldukça yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Müzik öğretmenlerinin iş doyumunun hem içsel hem de dışsal alt boyutuna göre, genellikle işlerinden memnun olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmada öğretmenlerin mobbing yaşama düzeyleri, örgütsel bağlılıkları ve iş doyumları demografik değişkenler açısından da incelenmiştir. Öğretmenlerin; mobbing yaşama düzeylerinin cinsiyet, yaş, medeni durum, kıdem ve eğitim durumlarına göre yapılan karşılaştırmalarda anlamlı bir farklılık göstermediği tespit edilmiştir. Müzik öğretmenlerinin örgütsel bağlılık düzeylerinin yaş, medeni durum ve kıdem yılı değişkenine anlamlı farklılık olduğu bu çalışma ile ortaya konulmuştur. Örgütsel bağlılık düzeylerinin yaş gruplarına göre karşılaştırılmasında; uyum ve özdeşleşme alt boyutlarında anlamlı bir farklılık gösterdiği, uyum alt boyutunda 22-30 yaş aralığındaki genç öğretmenler ile 31-39 yaş aralığındaki orta yaşa sahip öğretmenler ile 40 yaş ve üzerindeki öğretmenler arasında farklılık bulunduğu, genç müzik öğretmenlerinin kendilerine göre yaşça büyük olan meslektaşlarına göre uyum konusunda zorlandıkları tespit edilmiştir. Müzik öğretmenlerinin örgütsel bağlılık düzeylerinin medeni duruma göre yapılan karşılaştırmada, uyum ve özdeşleşme alt boyutlarında anlamlı bir farklılık gösterdiği, uyum alt boyutunda boşanmış müzik öğretmenlerinin bekar veya evli meslektaşlarına oranla daha az uyumlu oldukları, özdeşleşme alt boyutunda ise evli müzik öğretmenlerinin bekar müzik öğretmenlerine göre daha az özdeşleşme gösterdikleri, bekar müzik öğretmenlerinin de boşanmış meslektaşlarından daha fazla özdeşleşme gösterdikleri sonucuna ulaşılmıştır. Örgütsel bağlılık düzeylerinin kıdem yılına göre yapılan karşılaştırmada 1-15 yıl kıdeme sahip müzik öğretmenlerinin, 16 yıl ve üzerindeki meslektaşlarına göre içselleştirme alt boyutunda örgütsel bağlılıklarının daha düşük olduğu tespit edilmiştir. Diğer bir ifadeyle 15 yıl ve daha az kıdeme sahip öğretmenlerin örgütlerine daha az oranda içselleştirme gösterdikleri sonucuna ulaşılmıştır. İş doyumunun cinsiyet açısından ve kıdem açısından farklılaşmadığı bu çalışmada, yaş ve medeni durumun iş doyumu düzeylerinde anlamlı düzeyde fark yarattığı tespit edilmiştir. Buna göre dışsal iş doyumu alt boyutunda 39 yaş ve altı müzik öğretmenlerinin 40 yaş ve üstü meslektaşlarına göre daha fazla dışsal iş doyumu gösterdikleri, buna göre ilköğretim okullarında görev yapan müzik öğretmenlerinin 40 yaşını geçtikçe dışsal iş doyumunda azalma olduğu ve boşanmış öğretmenlerde dışsal iş doyumunun evli veya bekar öğretmenlere göre daha düşük olduğu tespit edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre müzik öğretmenlerinin mobbing yaşama düzeyi ile iş doyumu ve örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki negatif yönde ve anlamlı ilişki bulunmuştur. Korelasyon katsayılarına göre mobbing yaşama düzeyinin iş doyumunu örgütsel bağlılığa göre daha fazla etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Korelasyon katsayılarına göre mobbing yaşama düzeyininfazla örgütsel bağlılığın uyum alt boyutunu etkilediği, bunu iş doyumunun dışsal iş doyumu ve içsel iş doyumu alt boyutlarının takip ettiği saptanmıştır. Ayrıca müzik öğretmenlerinin mobbing yaşama düzeyinin örgütsel bağlılık ve iş doyumu arasındaki ilişkilere yönelik regresyon sonuçlarına göre, mobbing düzeyinin örgütsel bağlılık ve iş doyumunu anlamlı derecede yordadığı tespit edilmiştir. Araştırma Sonuçları ve Önerileri: Müzik öğretmenlerinin okullarda özellikle mesleklerine ilişkin konularda mobbing yaşadığı vefazla maruz kaldıkları mobbing davranışları göz önüne alındığında, öğretmenlerin rol/görev tanımlarının yeterlilikleri seviyesinde oluşturulması, fikir ve görüşlerinin dikkate alınması, haklarını (hastalık izni, tatil hakkı gibi) kullanmayı talep ettiklerinde isteklerinin dikkate alınması örgütsel bağlılıklarının ve iş doyumlarının artırılmasına yardımcı olacaktır. İleride yapılacak araştırmalarda, iş doyumunun, örgütsel bağlılığın ve mobbingin farklı değişkenlerle ilişkileri araştırılarak, bu yapılar için yeni araştırma modelleri oluşturulabilir.

Anahtar Kelimeler: