Abstract:

Büyük ve bölgesel güçler kendi stratejik çıkarları için çeşitli siyasal ve ekonomik projeler aracılığıyla Orta Asya'nın (OA) siyasi-ekonomik dokusu ve kalkınması üzerinde bir etki/kontrol kurmaya çalışmaktadırlar. Özellikle, Rusya, Çin ve ABD kendilerine özgü bölgesel bütünleşme modelleri sunarak bölgenin üzerinde bir tekel haline gelmek için mücadele etmektedir. Ayrıca, bu güçler son on yıldır çeşitli bölge dışı bütünleşme projelerini sürekli bir şekilde geliştirmektedir. OA için yapılandırılmış bölgesel bütünleşme modellerini öneren ve destekleyen mezkûr güçler günümüzde rekabet halinde olan üç büyük bütünleşme projesini gündeme getirmektedir. Bunlar Rusya’nın Avrasya Ekonomik Birliği projesi, Çin’in İpek Yolu Ekonomik Kuşağı projesi ve ABD’nin Yeni İpek Yolu projesidir. Bu makalede büyük güçlerin bölgesel bütünleşme yaklaşımları incelenmekte ve bu bütünleşme projelerinin OA’da sürdürülebilirliği ve bölge üzerindeki etkileri analiz edilmektedir. Makalede, büyük güçler tarafından ve onların çıkarlarını koruyacak şekilde geliştirildiğinden dolayı, bu projelerin bölgesel ve küresel oyuncuları bir araya getirip işbirliğine teşvik edici bir pratik çerçeve sunamayacağı sonucuna varılmaktadır. Bu bağlamda her büyük gücün bölgesel bütünleşme yaklaşımının bir birinden farklı olduğunun altı çizilmekte, öte yandan bölgeye yaklaşımlarında bölge ülkelerinin beklentilerinden ziyade kendi çıkarlarını ön plana almaları açısından benzerlik bulunduğu öne sürülmektedir. Ancak bu projeler başarıyla hayata geçirilse, OA devletlerinin siyasi bağımsızlığını gölgelemekle birlikte bölge ülkelerine sosyoekonomik yararlar sağlayabileceği göz ardı edilemez.

Keywords: