Özet:

İnceleme dönemimizde Osmanlı Devleti taşra teşkilatlarının malî durumunu ortaya koyan en derli toplu kaynaklar; bölgeyle ilgili tutulan bütçe ve/veya bilânço defterleridir. Kosova Eyaleti’nin bu varidat ve masarifat bütçeleri verilerinin ortaya konması bölge ile yapılacak sosyo-ekonomik çalışmalara da ana kaynaklık teşkil edecektir. Bu çalışmayla, Kosova Eyaleti’nin 1878–1908 yılları arasındaki bütçe ve/veya bilânço defterleri incelenerek, eyaletin ekonomik durumu hakkında genel bir fikir elde edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca bu defterlere girmeyen vakıf gelir ve giderleri de tespit edilerek, bölgede elde edilen toplam gelir ve giderlere ulaşılması hedeflenmiştir. Elde edilen mali veriler nüfusla karşılaştırılarak kişi başına düşen milli gelirler ve gider verileriyle, Kosova Eyaleti’nin ülke içerisindeki ekonomik durumu hakkında bir değerlendirme yapma fırsatı yakalanmıştır. Bu defterlere göre bölgenin en önemli gelir kalemini aşar, ağnam ve virgü gelirleri oluşturmaktadır. En önemli gider kalemleri ise dâhiliye, maarif ve nizamiye kalemleridir. Kişi başına düşen gelir ve giderlerin tespiti ile bölgelerarası gelişmişlik düzeyinin belirlenmesi mümkün olmuştur. Buna göre Kosova Eyaleti’nde kişi başına düşen gelir 42, masraf miktarı ise 21 kuruş civarındadır. Gelir gider muvazenesi 21 kuruş fazlalık vermektedir. Bu rakamlar Osmanlı Devleti ortalaması olan 45 kuruşluk gelir ile 26 kuruşluk masraf ortalamasına yakındır.

Anahtar Kelimeler: