Özet:

Alimlerin birbirlerini eleştirmeleri, hakikat ve doğruya ulaşmayı, eksikleri tamamlamayı, boşlukları doldurmayı hedeflemekte olup, mütekaddimûn ve müteahhirûn alimlerinden müdikkik ve muhakkik olanların takip ettiği bir usuldür. İslam alimleri doğruyu bulmak ve tamamlamak kastıyla sürekli birbirlerini eleştirmişlerdir. Bu eleştirilerin asıl sebebi ise Şiriatı aslına uygun bir şekilde koruma ile ilim ve faydalı bilgileri yayma isteğidir. Bu araştırma İbn Hacer'in el-İsâbe fî temyîzi's-sahâbe isimli eserinin incelenip, el-Kadı Abdulbâkî b. Hüseyin b. Kâni'in Mu'cemü's-sahâbe isimli eserindeki tespitlerine yönelik eleştirilerini bulmayı amaçlamaktadır. Araştırma, sahabe biyografisi hakkında eser yazan mutekaddimûn alimlerden, şöhret ve ilim açısından önder kabul edilen İbn Kâni ' hakkında olması sebebiyle önem arz etmektedir. İbn Kâni'ye eleştirileri yönelten alimin muhakkik ve müdekkik yönüyle tanınan İbn Hacer olması araştırmanın önemini artırmaktadır. İbn Hacer'in eleştirileri iki kısma ayrılmaktadır. Birinci kısım, İbn Kâni'in sahâbeden kabul etmesine rağmen İbn Hacer'in itirazları ile ilgilidir. İkinci kısım ise İbn Kâni'in isim, lakap ve künâlar konusundaki tashîf ve tahrîfleri ile ilgilidir. Araştırmacı, eleştirileri bir araya getirerek İbn Hacer'in isabet edip etmediğini tespit etmeye çalışmıştır. Eleştiri konuları tespit edilirken istikrâ metodu, bu konuları diğer alimlerin görüşleriyle kıyaslayıp doğruyu tespit ederken analitik yöntem kullanılmıştır. Kıyaslama yapılırken güvenilir cerh taʿdîl imamları ve mütahassıs alimlerin görüşleri, konuyla ilgili kaynaklar çerçevesinde değerlendirilerek kıyasta asıl olarak alınmıştır. Araştırmanın neticelerine göre İbn Hacer, İbn Kâni'ye yaptığı gerek sahâbe tespiti gerekse de isim lakap ve künye ile ilgili eleştirilerinde haklı olduğu ortaya çıkmıştır. Bu eleştirilerin bir kısmında İbn Kâni' bilgiyi hocalarından mezkûr şekilde aldı diyerek mazur görülse de diğer kısımda hataya işaret etmemesi veya hatalı bilgiyi eleştirmemesi sebebiyle mazur görülemez.

Anahtar Kelimeler: