Özet:

Kelimeler ve kavramlar, bulunduğu bağlama ve izafe edildiği varlığa göre farklı anlamlar ifade ettikleri gibi tarihi süreçte anlamca bazı değişimler geçirirler. Bu değişim, birçok Kur’an kelimesinin de yaşadığı bir durumdur. Farklı formlarıyla Kur’an’da otuz defa geçen sa‘y kavramı da öznesine ve bulunduğu siyaka bağlı olarak değişik manalarda kullanılmıştır. Câhiliye döneminin sosyal ve kabile hayatıyla ilgili olarak olumlu veya olumsuz muhtevayla zikredilen bu kavram, Kur’an bütünlüğünde iman/mümin, zikir ve âhiret kavramlarıyla ilişkilendirilerek olumlu (sâlih amel) fesâd, harâb ve helâk gibi kelimelerle birlikte münafıklara, Yahudilere ve müşriklere izafe edilerek olumsuz anlamda (‘amel-i seyyie) kullanılmıştır. Ayrıca birkaç âyette insan kelimesine nispet edilerek nötr olarak “mutlak amel” manasında geçmiştir. Bu çalışma, sa‘y kavramının anlam tarihine yoğunlaşmayı hedeflemektedir. Bu bağlamda öncelikle klasik lügatler yardımıyla sa‘yın temel/kök anlamı ve câhiliye şiirlerinden istifade edilerek nüzûl öncesine ait anlamları tespit edilmiştir. Akabinde bu kelimenin Kur’an bütünlüğünde ifade ettiği anlamlara değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler: