Abstract:

İslâm dinine göre nesnel necasetin giderilmesi, çevre-beden temizliği sağlıklı bir yaşam ve ibadetlerin sıhhati için büyük önem arz etmektedir. Tâhir olmayan unsurları izah eden hadislerde dinen kirli kabul edilen objeler sıralanmakta, necasetin giderilmesinin önemi ve nasıl giderileceği konularını ele alan hadisler temel hadis eserlerinin taharet başlıklarında geniş yer bulmaktadır. Bu necis unsurlardan birisi ise cahiliye döneminde tedavi yöntemi olarak veya kumaş boyamada bir araç olarak kullanıldığını gördüğümüz idrardır. İslâm dininin necis olarak tanımladığı idrar ile ilgili rivayetler çeşitlilik arz eder. Bunlar arasında kıbleye yönelerek abdest bozmanın hoş görülmemesi, durgun suya bevletmenin istenmemesi, çömelerek abdest bozmanın, idrardan sakınmanın tavsiye edilmesi sayılabilir. Ayrıca Allah resulünden gelen umum ifadeli birçok hadiste, ittifak ile necis anâsır arasında sayılan insan idrarının su ile arındırılması tavsiye edilmektedir. Yine birçok merfû’ fiilî rivayette def-i hacetten sonra Allah resulünün su kullandığı görülmektedir. Bir rivayette mescidin orta yerine ihtiyaç gideren bedevinin idrarı üzerine yalnızca su dökülmesi ile müdahale edilmesinin emredilmiş olması da suyun arındırıcı olarak yeterli olduğunu gösteren deliller arasında sayılmaktadır. İdrarın temizlenmesi ile ilgili gelen tüm bu rivayetlerin dışında kaynaklarda yer alan bazı hadislerde Allah resulünün bir bebeğin kendi elbisesine idrarını yapmasının üzerine su istediği ve idrarın üzerine dökmek ile iktifa ettiği aktarılmaktadır. Bu rivayetin bazı versiyonlarının metinlerinde bebeğin erkek olduğunun ifade edildiği, akabinde “erkek bebeğin idrarına su dökülür; kız bebeğin idrarı ise yıkanır” ifadesinin yer bulduğu görülmektedir. Olaya konu olan bebeğin erkek cinsiyetinde olduğunun ifade edilmesine istinaden, yetişkin bireyden farklı olarak ek gıdaya geçmemiş erkek bebek idrarının temas ettiği yüzeyin yıkanmaksızın üzerine su akıtmak suretiyle temizlenmesinin yeterli olacağı, hatta necis olmayacağı görüşü ortaya atılmıştır. Yine kimi metinlerde yer bulan “kız bebeğin idrarı ise yıkanır” lafzına istinaden kız bebek idrarının ise ek gıdaya geçsin geçmesin necis olduğu ve temas ettiği yerin ancak yıkanması halinde taharetin söz konusu olacağı iddia edilmiştir. Bebek idrarının cinsiyete binaen farklı biçimlerde temizlendiği konusunu ihtiva eden hadislerin temel hadis kaynaklarında 12 farklı sahabi aracılığı ile nakledildiği tespit edilmiştir. Bu hadislerin kimi senedlerinin merfû‘ kimilerinin mevkuf; kimilerinin fiilî kimilerinin ise kavlî olarak aktarıldığı görülmektedir. Çeşitli metinlerde olayın aktarıcısı olan râvîler, Allah resulünün üzerine değen idrarı arındırmasını anlatırken “döktü, serpti, ilave etti, akıttı” şeklinde çeşitli lafızlar kullanmaktadır. Yine Allah resulünün kucağına aldığı bebeği tanımlarken de cinsiyetini ifade edecek farklı lafızlar seçilmiştir. Rivayetler incelendiğinde kimi metinlerin umum ifadeler içerdiği ya da tek cinsiyet üzerine irâd edildiği, kimilerinde ise ayrıca kız bebek tafsilatına gidildiği ya da ikinci bir vakıa olarak kız bebek olgusunun sergilendiği görülmektedir. Bebeğin cinsiyet üzerinden tanımlanması, Allah resulünün olaya yaklaşımının hikayelendirilme biçimi ve seçilen fiillerin semantiği bağlamındaki farklılıklar ve özellikle metinlerde yer bulan “erkek bebeğin idrarına su dökülür; kız bebeğin idrarı ise yıkanır” ifadesi, bebek idrarının cinsiyetleri üzerinden necis ya da tâhir oldukları neticesini veren görüşün temel delilleri haline gelmiştir. Bu çalışmada bahsi geçen ibareyi ihtiva eden haberler sened ve metin açısından tetkik edilmekte; akabinde anne sütü ile beslenen kız bebek idrarının erkek bebek idrarından farklı bir necisliğe sahip olduğu, bu sebeple farklı şekillerde temizlenmesinin gerekeceğinin delili olarak görülen rivayetlerin sıhhati ve sübutu konusu ele alınarak var olduğu kabul edilen cinsiyet odaklı bir farklılığının Resulullah’ın sünnetindeki izi sürülmeye çalışılacaktır.

Keywords: