Özet:

Kentsel dönüşüm depremlerle yaşayan ülkemizin her felaket sonrası gündemine gelen bir kavramdır. 1999 Marmara Depremi sonrası konuşulmaya ve üzerinde çalışılmaya başlanmış olan kavram, 2012 tarihinde yürürlüğe giren, 6306 sayılı “Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun” ve yönetmelikleri ile uygulama alanı bulmuştur. Uygulamalar, tanımındaki gibi yalnızca, kent merkezinde işlevini yitirmiş, eskimeye ya da bozulmaya uğramış deprem riskli alanların/ binaların yenilenmesi değil farklı sosyal grupları bir araya getirecek bir çevresel zenginlik yaratılması, bölgede yaşayanlar için yeni iş imkanları sağlanması ve onların üretkenliklerini geliştirecek stratejilerle desteklenmesi olarak da ifade edilebilir. Ne var ki, doğal afet riski seviyesinin yüksek ve kentsel yaşam kalitesi seviyesinin düşük olduğu durumlarda, kentsel riskleri azaltarak yaşam kalitesini arttırmak, kentleri yeniden canlandırmak ve yenilemek üzere başvurulması gereken kentsel dönüşümün, söz konusu yasa ve yönetmeliklerden hareketle gerçekleştirilmeye çalışılan uygulamaların, arazi geliştirme projelerinin bir aracı gibi kullanıldığı, toplumda yaygın bir kanı haline gelmiştir. Aynı şekilde mevcutta bulunmayan ya da yetersiz olan kentsel donatı alanlarının ise kullanıcı profiline, beklentisine ya da yaşam şekline uygun olmayan şekilde fazla imkanlarla ancak minimum mekan büyüklükleri ile planlanarak, özellikli konumları da dikkate alınarak yüksek gelir gruplarına pazarlandığı görülmektedir. Dönüşüm uygulamalarının kullanıcısını dikkate almadan yapılmasının kentlerdeki yaşam kalitesi seviyesini yükseltmek yerine düşürebileceği doğal afet zararlarını azaltmaya çalışırken sosyal sorunları arttıracağı değerlendirilmektedir. Çalışma kapsamında kentsel dönüşüme ihtiyaç olan bölgelerde, TOKİ iş birliğindeki uygulamalar ve süreçler aktarılmaktadır. Uygulamaların yaşamsal kalite değerlendirmesi konutlara ait sayısal verileri, Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmelik’in ek maddesinde yer alan sosyal donatı alanları sayısal verileri ve TOKİ’nin proje sürecine katılım şekli üzerinden nesnel olarak yapılmaktadır. Çalışma sırasında yapılan gözlem ve alan inceleme aşamasında kullanıcılarla da görüşme ve mülakat yapılmış ve onlara ait öznel veriler de paylaşılmıştır. İstanbul’un tarihi geçmişe ve merkezi konuma sahip Sütlüce Mahallesi dönüşüm süreci ise belirlenen başlıklar altında incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler: