Abstract:

Dünden bugüne İslam medeniyeti, İslam’dan aldığı feyiz ve iştiyakla yeryüzüne emsali olmayan bir ilim mirası bırakmıştır. Bunun yanında bu medeniyet İslam dininin inanç ve ibadet esaslarının bilinmesi, uygulanması ve anlatılması noktasında da kendisine has bir metodoloji geliştirmiş ve İslami ilimler için kaynağını Kur’ân ve Sünnet’ten alan, belli prensiplere dayanan ilim dalları oluşturmuştur. İlim hassasiyeti bulunan bir insanın bu gerçeği görmemesi mümkün değildir. İslami ilimler için oluşturulan bu ilim dalları arasında kuşkusuz hadis metodolojisi önemli bir yere sahiptir. Nitekim geliştirilen hadis metodolojisi sayesinde Hz. Peygamber’e (s.a.v.) ait olan ve İslam’ın teoride ve pratikte bilinmesi açısında kilit nokta olan bilgilerin nesilden nesile korunarak aktarılması sağlanmıştır. Ancak söz konusu bilgilerin başta Mu’tezile gibi rasyonalist çevrelerce mütevâtir-âhâd şeklinde bir ayırıma tabi tutularak bu bilgilerin kısmen geçersiz sayıldığı da bilinmektedir. Tarihi seyir içerisinde çözüm odaklı olmayan bu yaklaşımın -pratikte revaç bulmamasıyla birlikte- bazı İslam âlimleri üzerinde de etkili olduğu yadsınamaz. Bu etkide kalan âlimlerden biri de önemli Şâfiî âlimlerinden olan Ebû Feth İbn Berhân’dır. Zira İbn Berhân da hadisleri mütevâtir-âhâd şeklinde iki kategoriye taksim etmiş Mütevâtir haberlerin mutlak bir surette, âhâd haberlerin ise itikadi konular hariç ameli konularda dikkate alınabileceği yönünde bir görüş savunmuştur. Öte yandan İbn Berhân hadis usulünün temel kavramlarından olan mütevâtir-âhâd haberler ile ilgili görüşünü aktarırken, kendisi gibi düşünmeyen ve bu iki kavram hakkında farklı perspektif ve düşüncelere de yer vermekte ve bu perspektif ve düşüncelerin tutarsız olduklarını ispatlamak için derin analizler yapmaktadır. Çalışmamızda İbn Berhân’ın hayatı, ilmî şahsiyeti ve eserleri hakkında bilgi verilecektir. Ayrıca İbn Berhân’ın mütevâtir-âhâd haberler eksenindeki görüş ve değerlendirmeleri irdelenerek sahip olduğu görüşün bağlayıcılığı ve arka planındaki etkenler bilimsel çerçevede tartışılacaktır.

Keywords: