Abstract:

Modern bilimin yerleşmesi ve yükselişinde üniversite dışı oluşumlar önemli birer araç olmuştur. Bunlardan biri bilim akademileridir. Avrupa’da geçmişleri 16. yüzyıla geri giden bilim akademileri deneysel bilime sağladıkları olanaklarla birçok bilimsel keşfe zemin hazırlamışlar, giderek de bu akademilerin sayısı çoğalmıştır. Osmanlılar ise bilim akademisi kurma işine ancak 19. yüzyılda girişmişlerdir. Ancak bunların ne ölçüde bilim akademisi olduğu tartışmalıdır. Encümen-i Dâniş ile Cemiyet-i İlmiye-i Osmaniye’nin Osmanlı Türkiyesinde kurulan ilk bilim akademileri olduğu ileri sürülmüştür. Bu makalede, bu iki kurumdan hareketle Osmanlıların Batı’nın deneysel bilimde faydalandığı akademilere yaklaşımı, başarıları ya da başarısızlıkları, anılan iki oluşum odağında Batı bilim akademileri ile karşılaştırmalı olarak ortaya konmuştur. Konu sadece bilim tekelinde ilerletilmiş, farklı çıktılara ulaşmaya olanak verebileceği düşünülebilecek siyasi, ekonomik, toplumsal etkenler dikkate alınmamıştır.

Keywords: