Özet:

Tarihi süreçte Kemah, müstahkem bir kale yerleşimi olarak ortaya çıkmıştır. Osmanlı dönemi idari açıdan kendi ismiyle anılan bir sancak olan Kemah’ın sınırları oldukça geniş bir alanı kapsamaktadır. Ancak Kemah kazası yapılan yeni idari düzenlemelerde periyodik bir şekilde küçülmüştür. Kemah kazası, kale yerleşmesiyle sınırlı bir kasaba ve köylerden oluşmaktadır. Osmanlının Kemah’ı sınırlarına kattığı ilk yıllarda mahalle yerleşmelerinin gelişmediği, ancak XVI. yüzyılın ortalarından itibaren Kemah kalesi içeresinde mahallerin şekillendiği gözlemlenmektedir. Kazadaki yerleşim birimleri başta güvenlik, ekonomik şartlar ve nüfus gibi etkenlere bağlı bir gelişim göstermiştir. Osmanlı dönemi Kemah kazası hakkında birkaç incelemenin dışında fazlaca bir çalışma bulunmamaktadır. 1835 tarihli nüfus defteri esas alınarak yapılan bu inceleme ile Kemah kazasının, nüfus, yerleşme ve idari yapısına dair mevcut bilgilere yenilerini eklemek ümit edilmektedir. Çalışmanın giriş kısmında XIX. yüzyıla kadar Kemah’ın idari yapısı ve nüfusu hakkında bir takım değerlendirmeler yapılmıştır. Öncelikle kazada Müslim ve Gayr-i Müslim nüfus, sonra ise kasaba ve köylerin nüfusu üzerinde durulmuştur. Sonra defterde tasnif şekli esas alınarak nüfus konusu irdelenmiştir. Ayrıca iç göç olgusundan bahsedildi ve kazanın nüfus ve iskân yapısına etki eden faktörlerin neler olduğu üzerinde durulmuştur. İhtiyaç duyuldukça arşiv tasniflerindeki diğer kayıtlardan da istifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: