Özet:

VII. asır ortalarında Afrika kıtasına giren Müslümanlar VIII. asrın başlarında İspanya’yı fethetmişler ve böylece bir asırdan daha kısa bir zamanda Akdeniz’in güneyi yeni bir siyasî yapıyla karşılaşmıştır. İspanya’da kurulan Endülüs Emevi Devleti ise ilk yıllarında bir donanma siyaseti geliştirmemiş ancak IX. asırdan itibaren ülkenin doğu sahillerinde devletten bağımsız denizci gruplar ortaya çıkmıştır. Bu asırda hem devlet çeşitli sebeplerden dolayı donanmasını güçlendirmek zorunda kalmış hem de bu denizci gruplar Sicilya ve Girit gibi daha doğudaki hedeflere gitmişlerdir. Bu Müslüman denizciler cihad amacıyla Hristiyan sahillerine akınlarda bulunmuşlar ya da korsanlık ve deniz ticareti gibi faaliyetleri yürütmüşlerdir. Endülüs’te kalan denizci gruplar 844 yılındaki Viking saldırısından sonra Endülüs emirlerinin resmî bir donanma teşkilatı oluşturma çabaları çerçevesinde devletin deniz ordusunun insan kaynağını teşkil etmiştir. Bilhassa ülkenin güney ve güneydoğu sahillerinde yaşayan ve Bahriyyun olarak tabir edilen denizcilerin bir kısmı Sevilla’daki ilk tersanenin çalışanları oldukları gibi gemilerde askerlik ve diğer hizmetlerde bulunmuşlardır. Bahriyyun taifesi IX. asrın sonlarına doğru ileride Endülüs halifelik donanmasının ana üssü olacak olan Almería şehrinin öncülü olan Pechina mevkiine yerleşmeye başlamışlardır. Denizci grupların tamamı devlet hizmetine hemen girmemiş ve bazıları deniz akınları ve ticaretle meşgul olmuşlardır. IX. asrın sonlarında bu gruplardan biri Fransa’nın güney sahillerine bir fırtına sebebiyle çıkmak zorunda kalmış ve planlanmayan bir şekilde burada seksen yıl kadar devam edecek olan Fraxinetum (Cebelu’l-Kılal) kıyı devletçiğini teşkil etmişlerdir. Endülüs’le insan ve malzeme takviyesi amacıyla denizden bağlantı kuran bu savaşçılar siyasî kargaşa içinde bulunan Provans bölgesinde zaman içinde çoğalmışlar ve Alp dağlarındaki geçitleri kullanmak suretiyle İtalya ve İsviçre’ye kadar yayılarak saldırılarda bulunmuşlardır. Dağ geçitlerindeki yolcu gruplarını hedef alarak esirler elde ettikleri gibi şehirlere saldırarak buralardan ganimet elde etmişlerdir. Bölgenin siyasî egemenleri Fraxinetum’daki bu savaşçılardan kurtulmak için Bizans’tan deniz yardımı talep etmişler ancak kendi aralarındaki siyasî anlaşmazlıklar bu küçük üssün 973 tarihine kadar yaşamasına imkân vermiştir. Endülüs Emevileri ile dolaylı bir ilişki içinde olan Fraxinetum bölgedeki Latin ve Cermen devletleri karşısında farklı bir tür sugr (tampon bölge) işlevi görmüştür. Bu çalışma Fraxinetum’da Müslüman denizciler tarafından oluşturulan deniz üssü ve Batı Akdeniz’deki ve Alp Dağları bölgesindeki faaliyetleri hakkında bilgi vermek amacıyla hazırlanmıştır. Endülüs coğrafyasına yakınlığına rağmen Fraxinetum’un İslam tarihindeki yeri hakkında ülkemizde çalışmalar yapılmamıştır. Makalemiz bu konuda başka çalışmalar için bir giriş yapmak amacını taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler: