Özet:

Divan şiiri metinlerinde sözlüklerde geçmeyen kelimelere rastlanılması bilinen bir gerçektir. Ayrıca şairler, sözlüklerde geçmekle birlikte metinlerde farklı anlamı olan kelimelere yer verebilir. Bu nedenle divan şiiri için her kelimenin bağlamsal sözlüğünün hazırlanması elzemdir. Bilhassa son yıllarda üniversiteler bünyesinde bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük çalışmalarına yönelik yüksek lisans ve doktora tezleri yapılmaktadır. Bu çalışmalar genel olarak Osmanlı dönemi metinlerindeki bir kelimenin hangi bağlamda ve anlamda geçtiğinin tanıklarla tespitini hedeflemektedir. Kesel kelimesinin anlamının tayini için Osmanlı dönemi sözlüklerine, günümüzde yayımlanan sözlüklere ve Arapça sözlüklere başvuruldu. Kelimeye sözlüklerde çoğunlukla “tembellik, uyuşukluk, gevşeklik” anlamları verildiği saptandı. Daha sonra yaklaşık yüz elli divanda kesel kelimesinin geçtiği şiirler belirlendi. Divanlarda kelimenin geçtiği şiirler anlam bakımından değerlendirildi. Şairlerin kelimenin sözlük anlamına uygun şiirler kaleme aldığı görüldü. Bununla birlikte sözlüklerde bulunmayan iki anlam bağlamdan yola çıkılarak tespit edildi. Kelimenin şairler tarafından iham-ı tenasüp ve cinaslı kullanımları öne çıkmaktadır. Bu makale kesel kelimesi bağlamında divan şiiri bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük çalışmalarına katkı sunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler: