Özet:

Elhamra Sarayı’nın hem romantik hem akademik yaklaşımlarla araştırılması, İslâm sanatının Avrupa ölçüsünde tanınmasında büyük rol oynamıştır. Sanatçılar, mimarlar, Batılı merkezlere çok yakın konumdaki bu sarayı 19. yüzyılın başlarıyla birlikte ziyaret etmişler, gördüklerini çizimler içeren kitaplar yoluyla paylaşmışlardır. Elhamra’nın biçimleri ve motifleri, Batı sanat ve mimarlığında yer bulmaya başlamış, “oryantal esinler” taşıyan birçok sanat nesnesi ve mekân tasarlanmıştır. Elhamra ve onun görsel imgeleri bir tutkuya dönüşmüştür. Osmanlı ortamında da Elhamra üslubu özgün bir Batılı yenilik olarak karşılanmıştır. İslâm sanatının ortak diline ilişkin unsurlar taşımasıyla Osmanlı tasarımlarına farklı bir hava kazandırmıştır. Özellikle devlet yapılarında (Harbiye Nezareti Kapısı ile Köşkleri, Çırağan Sarayı vs.) ve yönetimde önde gelen kişiliklerin konutlarında (Baltalimanı Sahil Sarayı, Mecit Efendi Köşkü, Sait Halim Paşa Yalısı vs.) yetkin örnekleri uygulanmıştır. Beylerbeyi Sarayı, Elhamra üslubunun İstanbul’da yerleşmesinde öncü roldedir. Bir yanı “son moda”, bir yanı da “geleneksel- İslâmî” içerikli dekorasyonuyla, inşaatından hemen sonra Fransa İmparatoriçesi Eugénie’yi ağırlamıştır. Sarayın mekânları ağırlıklı olarak Owen Jones’un hazırladığı, dönemi için çok etkili bir derleme eser olan The Grammar of Ornament’tan alınan motiflerle dekore edilmiştir. Jones’un eseri üzerinden, bir imparatorluk yapısı kimliğindeki Beylerbeyi Sarayı’nda yer bulan Elhamra motiflerinin tespiti, bu üslubun Osmanlı çevrelerinde -Batı’da olduğunun aksine- ciddiye alındığını, yeni bir sanat ruhu yaratmada Osmanlı beğenisine hitap edebildiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler: