Özet:

Özet Makale, Neriman Mammadovun enstrümantal müzik alanındaki yaratıcı başarılarını yansıtan enstrümantal konserlerini incelemektedir. Çeşitli solo müzik aletleri ve senfoni orkestrası için yazılan konserler, bestecinin yaratıcılığında önemli bir yer tutuyor. Yedi konserin yazarıdır. Dört tanesi piyano ve senfoni orkestrası için bestelenmiştir. Besteci ayrıca içerik ve konu bakımından çeşitlilik gösteren yaylı, flüt ve keman konçertoları da yaratmıştır. Bu eserlerin kompozisyon yapısı geleneksel olup klasik konser özellikleri içermektedir. Konserler geleneksel olarak solistlere ve senfoni orkestralarına yöneliktir; burada besteci, ağırlıklı olarak klasik sonat allegro, rondo ve üç bölümlü formlar kullanarak ilginç besteler yaratmayı başarmıştır. Eserlerin icra nitelikleri, enstrümantal icra tarzı, parlak, virtüöz müzikal temalar, lirik sayfalar ve modern beste yazımının teknik anlatım araçlarının kullanımı oldukça dikkat çekicidir. Aynı zamanda, N. Mammadovun ulusal müzik özelliklerini ustaca kullanmasına özel olarak değinilmelidir. Ağırlıklı olarak halk müziği ve makamdan yararlanmış olup eserlerinde Âşık müziğinin köklerine ve enstrümantal icra özelliklerine hitap ettiği görülmektedir. Bütün bunlar, bestecinin yaratıcı üslubunun temel nitelikleri olarak öne çıkıyor. Ulusal müzik unsurlarını özgün bir şekilde kullanmak, N. Mammadovun profesyonel beste düşüncesinin özellikleriyle ilgilidir. Bestecinin konserlerinde hem solo melodik çizgide, hem de orkestral dokuda ulusal müzik özelliklerine bağlılık belirgindir. Piyano partisinde okunabilir, lirik türkümsü bir üsluptaki ezgisel dize ön plandadır, kadans bölümlerinde makamsal icra tarzı yansıtılır ve orkestra dokusunda ses özelliklerini anımsatan ostinate tipi bir tür vardır. Ulusal müzik aletleri, farklı aralıklardan oluşan yapı tercih edilmiştir. Bütün bunlar, enstrümanın sanatsal ve teknik yeteneklerini ifade etme açısından konserlerin genel müzik fikrinin geliştirilmesinde çözülür. N. Mammadovun İkinci Konçertosu (1973), bestecinin bu türde yazdığı olgun eserlerinden biridir. Konserde makam ezgisinin besteci tarafından enstrümantal yorumlanması milli musikinin gelişme esaslarına göre icra ediliyor. Makam ezgisini yaratıcı bir şekilde düşünce süzgecinden geçiren besteci, gelişimine özgürce yaklaşmıştır. Konserin beste yapısında klasik müzik gelenekleri ile muğam yapısının birleşimini açıkça görüyoruz. Besteci, bölümlerin yapısını konser türüne özgü üç bölümlük klasik sekansta tutuyor: Bölüm I - sonat allegro, bölüm II- üç bölümlük lirik bölüm, bölüm III - kulağa virtüöz gibi gelen bir final. Makamın gelişim özelliklerini konserin yapısına ve figüratif içeriğine taşıyarak büyük sanatsal nitelikler elde etmiştir. Sonuç olarak Azarbaycan Müziği’nde önemli bir değeri olan Nariman Mammadov'un diğer eserlerinde olduğu gibi piyano konserlerinde de metro ritmik özgürlük başta olmak üzere halk müziğinin tipik üslup özelliklerini çok ustaca ifade edebildiğini söyleyebiliriz.

Anahtar Kelimeler: