Abstract:

Roma İmparatorluk Dönemi’nde Anadolu’da düzenlenen agon’lar (atletik, müzikal ve atlı yarışmalar) üzerine gerek belirli bir kent gerekse de belli bir bölge özelinde oldukça mühim araştırmalar yapılmış olmasına rağmen, hususi olarak şahıs isimli agon’ları konu alan bir araştırma daha önce yapılmamıştır. Klasik ve özellikle Helenistik Dönem’de tanrılara denk onurların (ἰσόθεοι τιμαί) ayrılmaz bir parçası olarak kültün yanında ihdas edilen bu tür organizasyonlar, İmparatorluk Çağı’na gelindiğinde -bilhassa MS 2. asır itibariyle- önemli oranda dinsel vasfını kaybederek siyasi ve ekonomik güce sahip olan kent eşrafının kişisel arzularına hizmet eden kullanışlı ve popüler bir enstrüman haline gelmiştir. Ana kaynağını epigrafik belgelerin oluşturduğu bu makaleyle ilk olarak şahıs isimli agon’ların ortaya çıkışının tarihsel arka planı ortaya konulup tartışılacaktır. Ardından bu tür organizasyonların kuruluş biçimleri ve kutlanma süreleri, kurucuları ve katılımcıları, festival görevlileri ve finans şekilleri, müsabaka türleri ve yaş klasmanları, statü ve çeşitli özellikleri gibi farklı bağlamları ele alınıp değerlendirilecektir. Mevcut kaynaklar ışığında Principatus Devri Küçük Asya’sında özel şahıs ismiyle anılan yaklaşık 100 farklı festival belgelenmektedir. Bu festivaller kronolojik olarak MS 1. yüzyılın sonunda Artemidoreia ile başlayıp MS 3. yüzyılın sonuna uzanan geniş bir zaman aralığı boyunca organize edilip düzenlenmiştir. Anadolu’nun bütün bölge ve kentlerinde şahıs isimli agon belgelenememiş sadece 10 bölgede (Mysia, Troas, Ionia, Lydia, Karia, Phrygia, Lykia, Pamphylia, Pisidia ve Kilikia) bu türden organizasyonların varlığı kanıtlanmıştır. Farklı özellikleriyle tüm paydaşları (imparatorluk otoriteleri, kentler, kurucular ve katılımcılar) tatmin eden bu festivallerin tamamı MS 3. asrın ortalarından sonra cereyan eden sosyal, ekonomik ve siyasal gelişmeler neticesinde tarih sahnesinden bir anda yok olmuştur.

Keywords: