Özet:

Karadeniz çevresindeki Roma İmparatorluk ve Geç Antik Dönem yerleşimleri ile Tuna kıyılarındaki Roma garnizonlarında sıklıkla ele geçen “Zeest 80” tipli amphoralar, çağdaşı olduğu pek çok amphora tipinden önemli farklılıklarla ayrılmaktadır. Belirgin askeri nüfusa/karaktere sahip yerleşimlerde (limes üzerinde) tespit edilen bu amphora tipinin Roma İmparatorluğunda var olduğu kabul edilen tedarik sistemi (annona militaris) ile olan ilişkisi son yıllarda sorgulanmaya başlanan dikkat çekici bir konudur. Ayrıca, güncel çalışmalar ışığında Constantinopolis ve yakın çevresinde bulunan örneklerinin giderek sayısının artması, amphora tipinin başkentin tedariğinin (annona civicia) sağlanması ile ilişkili bir süreç geçirmiş olabileceğini düşündürmektedir. Söz konusu amphora tipinin üzerinde tespit edilen mühür ve yazılar da bahsi geçen araştırma konusu içinde değerlendirilen yeni bir başlığı ortaya koymaktadır. Şu zamana kadar bilinen tüm mühürler çoğunlukla Constantinopolis ve çevresi ile az sayıda olmak üzere güney Marmara ve Bulgaristan kıyılarında bulunmuştur. Bilinen mühürlerin incelendiği çalışmalarda yer almayan ve bu amphora tipi kapsamında değerlendirilmemiş olan bir mühür örneği de 1874’den itibaren British Museum’da korunmaktadır. Zeest 80 tipli amphoralarda mühüre nadiren rastlanmasına karşın, sayısına oranla mühürlerin çeşitliliğinin belirgin derecede yüksek olması güncel araştırmalarla kanıtlanabilir durumdadır. Çalışmada ele alınan mühürün bilinen örneklerinin oldukça az sayıda olduğunu söylemek mümkündür. Mühürün, aynı kalıp kullanılarak haç formunu oluşturacak şekilde amphoranın boyun bölgesine beş kez basıldığı anlaşılmaktadır. Mühürde yer alan sahnede, Başmelek Mikhael ayakta ve sol elinde ucu haç biçimli asa tutar biçimde tasvir edilmiştir. Kanatlarının arkasında bir sıra yazı ve diğer yönde bir blok monogram yer almaktadır. Adı geçen mühür sunulan çalışmada kronolojik, ikonografik ve epigrafik açıdan incelenmiş ve Zeest 80 amphora mühürleri sınıflamasında dahil olduğu grup ile kalıp yönünden de detaylandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler: