Özet:

Orta Anadolu Neojen Çökelleri’nin yaygın şekilde gözlenebildiği, böylelikle Türkiyenin Neojen dönemindeki jeolojik evriminin incelenebileceği bir bölgedir. Bu bölgenin batısındaki Çayırhan (Nallıhan/Ankara) beldesi kuzeyini kapsayan çalışma alanında, Paleozoyik’ten Senozoyik’e kadar uzanan kaya birimleri yer almaktadır. Paleozoyik yaşlı Metamorfik Birimler, bu birimlerle tektonik dokanaklı kırmızı renkli çakıltaşı-kumtaşı-şeyl aradalanmasından oluşan Paleojen yaşlı Kızılçay Formasyonu ve andezitbazalt- aglomera’dan oluşan Sarıcakaya Volkanitleri çalışma alanı Neojen istifinin tabanındaki temel kaya birimlerini oluşturmaktadır. Temel birimler üzerine uyumsuz olarak göl, bataklık ve akarsu ortamını temsil eden birimler gelmektedir. Bunlar, konglomera-kumtaşı-silttaşı ardalanmalı ve yer, yer organik kömür seviyeleri içeren Hırka Formasyonu ile başlar. Bu birimin üzerinde uyumlu-geçişli olarak bulunan ve silisifiye kireçtaşı ve marndan oluşan Akpınar Formasyonu yeralır. Bu birimlerin üstünde paralel uyumsuzlukla (parakonformite) bulunan zayıf çimentolu marn-kumtaşı-çamutaşı’dan oluşan Çayırhan Formasyonu ve onun üzerinde ise uyumsuzlukla çökelmiş olan, tabanda kumtaşı-konglomera ile başlayıp tavan seviyelerinde anhidrit ve kireçtaşına doğru geçiş gösteren, Bozbelen Formasyonu vardır. Bölgede Geç Kretase-Paleosen’de Neotetis okyanusunun kapanmasıyla gerçekleşen orojenezi takip eden evrede gelişen (post orojenik) havzada çökelen bu birimleri Kuvaterner yaşlı alüvyon uyumsuzlukla örtmektedir. İnceleme alanı çeşitli jeolojik süreçlere ait kaya gruplarının yanı sıra, bir çok yapısal unsuru da barındırmaktadır. Örtü birimleri içerisinde belirgin olarak gözlenen Sekli, Davutoğlan, Çatalkaya Fayları; asimetrik Davutoğlan ve Nalçabayır Antiklinalleri bölgedeki ana yapısal unsurlara örnektir. Sedimenter ve tektonik özellikler birlikte değerlendirildiğinde, çalışma alanındaki Neojen yaşlı havzanın birimlerinin ve tektonik yapılarının oluşum şekli, gelişimi ve yaşıyla ilgili yeni veriler derlenmiştir. Bu çalışma ile, incelenen alanın; Erken Miyosen’den önce sıkışmalı tektonik rejim etkisi ile yükselerek etkin bir aşınma evresine girmiş olduğu, Erken-Orta-Geç Miyosen’de transtansiyonel/tansiyonel tektonik rejim etkisi altında yarı-kapalı bir Neojen havzalar özelliği kazandığı ve Geç Miyosen sonrasında ise; KKB-GGD yönünde genişlemeli tektonik rejimin etkisinde kalmış olduğu anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler: