Özet:

Moğol İmparatorluğu döneminden (1206-1368) önce Uygurlar başta olmak üzere diğer yabancı kavimler de Çin’de yerleşerek ticari faaliyetlerde bulunmuşlardır. Bu durum Moğol İmparatorluğu döneminde tüccarların geniş ölçüde ticari faaliyetler göstermelerine alt zemin hazırlamıştır. Cengiz Han batı seferleri sonrası çok sayıda Orta Asyalı ve Batılı bilim adamları, tüccarlar ve zanaatkarları kendisiyle beraber getirdi ve böylece bu zümreler Moğolistan ve Çin topraklarına yayıldı. Cengiz Han ve Ögeday Kaan’ın Kıtan asıllı veziri Yeluchucai’nin “at üzerinde dünyaya hakim olunabilir ama at üzerinde dünya yönetilmez” önerisiyle, tüccarlar “ortak” adı altında sadece han ve hanedan üyelerinin kendilerine sağladığı destek ve sermaye ile işbirliği yapıp kâr elde etmek dışında devlet yönetimine de dahil edildi. Cengiz Han ve Ögeday Kaan döneminde tüccarlara ferman, berat ve payzaların verilmesi, Yam Teşkilatından faydalanması ve her türlü vergilerden muaf tutulması gibi ayrıcalıklar sağlanırken, Mönge Han döneminde yaptıkları suiistimallerden dolayı sağlanan ayrıcalıklar sona erdi. Ancak sonra tahta geçen hanlar döneminde tüccarlara ayrıcalıklar sağlanmaya devam etti. Yuan Hanedanı’nın kurucusu Kubilay Han döneminde Kubilay Han döneminde devlet kurumlarında yaptığı bazı düzenlemelerde ortaklar (tüccarlar) artık han ve hanedan üyeleri ile direk iş birliği yapamamakta ve ilgili bürolar tarafından kontrol altında tutulmuştur. Ming Hanedanının (1368-1644) Çin’deki Moğol sülalesini kuzeye kovup Çin’de hakimiyet kurmasıyla beraber ortaklar ortadan kalktı. Ming Hanedanı ile yabancı ülkeler arasındaki dış ticaret bu dönemde haraç sistemi ile elçiler aracılığıyla yapıldı. Elçilerin çoğu tüccarlardan oluşuyordu, Çin pazarına ulaşmak için tüccarlar da elçi kılıfında Çin’e geliyorlardı. Bu çalışmamızda ortak sisteminin ne olduğu, bu sistemin Moğol İmparatorluğu döneminde nasıl işlediği ve Ming Hanedanı döneminde Çin’de sona erişi üzerinde analiz edilecektir.

Anahtar Kelimeler: