Abstract:

Lehçelerin oluşumu İslami fetihlerden sonraki döneme atfedilir. Ancak bu görüş bir teori olmaktan öteye gitmez. Bu teoriyi savunan tarihçilerden biri olan İbn-i Haldun el-Mukaddime kitabında " اختلال الملكة (Melekenin bozulması)" terimini kullanarak acemlerin Arapçaya verdiği tahribatı göz önünde bulundurup lehçeleri bir sosyal anomali olarak görmüştür. İbn-i Haldun'un bu yorumu makul görünmektedir. Zira, günümüz Araplarının Arapçası fasih ve akıcı seyrinden çıkmış bulunmaktadır. Bu lehçeler acemlerden fazlasıyla etkilenmiş ve dillerinden birçok sözcük almıştır. Yanı sıra, telaffuz ve ifade bozuklukları oluşturmuştur. Özellikle gırtlak ve kalın harflerin kullanılması azalmış ve onların yerini daha kolay mahreçli harfler almıştır. Ancak şu da unutulmamalıdır ki İslam’dan önce de birçok Arap lehçesi mevcuttu. Fakat bu lehçelerin varlığı Arap diline herhangi bir zarar vermemiş, hatta dile çok farklı alanlar ve sanatlar katmıştır. Bu lehçelerden biri olan Mahalmi lehçesinin fonetik ve semantik açıdan özellikleri ve bu özelliklerin fasih Arapçayla arasındaki anlam ve ses bakımından oluşan değişimlere değinmek ve söz konusu lehçeyi yaşatmak adına, bu tarz araştırmalar alan yazında merak konusu oluşturmaktadır. Mahalmiler, yaşadıkları bölge olan Mezopotamyadan dolayı diğer kavimlerle kaynaşıp onlardan hem dilsel hem de geleneksel olarak etkilenmişlerdir ve bu sayede kadim bir Arap topluluğu olarak eski lehçelerini koruyup farklı dillerden sözcükler kullanmaya başlarken yeni bir ağız oluşturmuşlardır. Yüzyıllardır -yazıya aktarılmadan- ağızdan ağıza taşınan ve korunmaya çalışılan, unutulma tehlikesi ile karşı karşıya geldiği bilinen bu değerli miras olarak Mahalmi lehçesi; kaliteli bir şekilde kayda alınarak, karşılaştırmalı, nitel ve tarihi yöntemlerle ele alınarak araştırılmıştır.  Çalışma ile söz konusu lehçeye kaynak teşkil edecek neticeler alındığı takdirde alan yazına katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Buradan hareketle, Mahalmi lehçesini fonetik ve semantik yönleriyle ele alarak, farklı özelliklerine, fasih ve âmmi Arapça mukayesesi bağlamında değinerek söz konusu lehçenin Arap dilindeki öneminin ve yerinin araştırılması amaçlanmaktadır. Bu noktada söz konusu lehçeyi Fasih Arapçayla mukayese ettiğimizden ve lehçenin yazılı formülü bulunmadığından, Fasih ve Ammi Arapça olarak ifade edilmektedir.

Keywords: