Abstract:

Belirtmek gerekir ki, Azerbaycan tarihinin önemli bir dönemini teşkil eden Safeviler devletinin en belirgin çağları Şah İsmail’in ismi ile alakadardır. Makalemizde Azerbaycan’ın meşhur kadınlarından, tarihte Taçlı Begüm ismiyle bilinen, Şah İsmail’in zevcesinin kaderi ile ilgili karanlık makamlara değinerek onun bütün portresini çizmeğe çalışacağız. Taçlı simgesi bugüne kadar gençliğimiz için fedakar, cesur, eşinin savaş arkadaşı olarak kuvvetli bir mevkidedir. Sayısız tarihi kaynaklar tek bir şekilde bu savaşta Taçlı Hanım’ın Osmanlıya esir düştüğünü gösteriyor. Safeviler tarihinde “en büyük yenilgi” olarak hatırlanan müthiş Çaldıran savaşı hakkında bilgi veren Osmanlı kaynakları Taçlı Begüm’ün esir düşmesi olayını bir kaç versiyonda, geniş, hatta biraz abartılı biçimde anlatsada, Safevi kaynakları bu olayla ilgili susmayı tercih etmişlerdir. Osmanlı tarihçileri Çaldıran’da Şah İsmail’in tacı ile birlikte zevcesi Taçlı’nın da onların eline geçtiğini, sonradan Sultan Selim’in yakın ayanlarından Cafer Çelebi ile Taçlı Begüm arasında izdivaç yapıldığını kaydetmektedir. Safevi müellifleri bunun aksine Şahın sevimli hatununun ömrünün sonuna kadar onun yanında olduğunu iddia ediyorlar hatta Çaldıran’dan sonraki yıllarda gördüğü tamir ve hayır-hasenat işlerini göstermekle bu iddiayı kuvvetlendirmektedirler. Bu kaynakların çoğusunda Taçlı Hanım’ın devlet işlerinde yakından yer aldığı, hatta Şah İsmail’in gazabına uğrayanların ona sığındığına ilişkin bilgiler de bulunmaktadır. Bunun yanısıra bazı Safevi kaynakları onun esir alındığını onaylasa da, esirliğin sadece bir gün sürdüğünü, Taçlı Begüm’ün, üzerindeki kıymetli mücevherlerini vermekle Osmanlı’nın elinden kurtulduğunu belirtmektedirler. Bu halde Çaldıran’dan sonrakı iki günlük boşluğu ne Osmanlı, ne de Safevi tarihçileri dolduramadığı için bu şüpheler, en önemlisi, zıt fikirler meydana çıkarmaktadır. Makalemizde Şah İsmail’in mahbubesi Taçlı Begüm’ün soyu-nesebi, hayatı, Çaldıran’dan sonrakı talihinin yanısıra onun devlet işlerine katılımı, tamir ve hayır amelleri hakkında Fars ve Türk kaynaklarına dayanılarak bilgi verilecekdir.

Keywords: