Özet:

Bergama'da korunması gerekli kent dokusu, "Kentsel Arkeolojik SIT" olarak ilan edilen alanın etrafının 1, 2, ve 3. derece Arkeolojik SIT alam ola­rak tanımlanması ve kentin topografyaya uygun olarak güney ve doğu yönünde gelişmesi sonucu fazla bozulmadan günümüze ulaşmıştır. Kentsel kültür varlıkları envanter çalışması yapılan Bergama tarihsel kent merkezi çevresi. Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulunca 1983 yılında, 1. derece, 2. derece ve 3. derece Arkeolojik SIT'lerle çevrili "Kentsel Arkeolojik SIT" olarak tanımlanmış­tır. 1968 yılına ait imar planında arkeolojik alan sınır­ları belirlenen Bergama kenti SIT sınırları, 1984 yılında tescillenmiş olup 1993, 1994, 1996 ve 2002 yıllarında İzmir 2 numaralı Kültür ve Tabiat Varlıkla­rı Koruma Kurulunca yapılan revizyonlar sonucu gü­nümüzdeki şeklini almıştır. "Kentsel SIT" ve -Arkeolojik SIT" ifanı 1983 yılın­da gerçekleştirilen Bergama'da, 7 Kasım 2001 tari­hinde İzmir 2 numaralı Kültür ve Tabiat Varlıkları Ko­ruma Kurulunca "Kentsel Arkeolojik SIT" ilan edilmiş, "geçiş dönemi yapılanma koşulları" belirlenmiştir. Kentin "koruma amaçlı imar planı" Bergama Belediyesinin Rölöve Restorasyon Büro­su tarafından hazırlanmaktadır. 2003 yılında gerçekleştirilen envanter çalışması, belgelenen korunması gerekli tescilsiz yapıların. Bergenia koruma amaçlı imar planı Önerisine işlen­mesi ve İzmir 2 numaralı Küllür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kuruluna tescillerinin önerilmesi şeklinde katkı sağlamıştır. Dolayısıyla 'Bergama Kentsel Kültür Varlıkları Envanter Çalışması’nın, Türkiye Bi­limler Akademisi taralından hedeflenen "Türkiye Kültür Varlıkları Envanter'ine katkısına ek olarak, koruma konusunda kısa sürede pratik bir faydaya dönüşmesi için de gayret gösterilmiştir. Korunması gerekli kent dokusu Hellenistik Devirden günümüze tarihsel katmanlaşmanın olduğu bir alan üzerinde gelişen ve "kentsel arkeolojik SIT" olarak tanımlanan Bergama kenti, bu Özelliği ile Türkiye Bilimler Akademi-si-Türkiye Kültür Sektörü (TÜBA-TÜKSEK) kapsamında gerçekleştirilen kentsel kültür varlıkları envanter çalışmaları içinde farklı bir örnektir. Kentin ortasından geçen Bergama Çayının güne­yinde ayrık düzende konumlandırılmış dış sofalı "geleneksel evlerin yoğun olduğu bölge ile çayın kuzeyinde kalan ve geleneksel evlerin sınırlı sayıda, 19 yüzyıl sonu - 20. yüzyıl başına tarihlenen bitişik düzende yapılmış "Batı etkili evlerin yoğun oldu­ğu Kale bölgesi, topografya ve mimari açısından farklı özellik göstermektedir. Bergama'daki geleneksel konut mimarisini ve gelişimini ortaya koymak için farklı iki bölgede çalışılmıştır. Bergama kenti konut mimarisinin gelişim süreci, konutların yapım tarihleri ve mi­mari özellikleri bir arada değerlendirildiğinde ortaya çıkmaktadır, Evler tek ya da iki katlıdır. Kaynaklarda "18. yüzyıl evi" olarak tanımlanan tepe pencereli, dış sofalı 6 ev saptanmıştır. Envanterleri yapılan evler açık/ kapalı dış sof ah ve açık/ kapalı iç sofalı plan tipine sahiptir. Bergama'nın, yerleşim dokusunun tamamı "kentsel kültür varlıklarından oluşan ya da kentsel kültür varlıklarının kısmen yer aldığı 11 mahallesinin dördünde envanter çalışması ta­mamlanmıştır. Envanter çalışması yapılan top­lam yapı adası sayısı 15'tir. Toplam 238 en­vanter formu hazırlanmış ve 124 yapının öl­çekli plan krokisi çizilmiştir. Fotoğrafla belge­lemede 1296 siyah-beyaz fotoğraf, 360 kare renkli saydam ve 1550 sayısal (dijital) çekim gerçekleştirilmiştir. Gerçekleştirilen çatışma Bergama Belediyesi ve Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi tarafından desteklenmiştir.

Anahtar Kelimeler: