Abstract:

Türk-İslam geleneği içinde Osmanlı toplumunda yaşayan divan şairinin zihin dünyası yaşadığı toplumdaki pek çok gelenekten, âdetten, sosyal ilişki biçimlerinden, sohbet ettiği, arkadaşlık kurduğu insanlardan, bu insanlarla arasında oluşan yakın ilişkiden etkilenmiş ve bu durum klasik Türk şiirine yansımıştır. Sosyal bir varlık olan insan hayatını devam ettirebilmek için gerek psikolojik gerekse maddî ihtiyaçlarını karşılama anlamında insan ilişkisine ihtiyaç duymuştur. İnsanoğlunun dünya hayatında kurduğu en yakın ilişki biçimlerinden biri de komşuluktur. Aynı mahalle içinde birbirine yakın evlerde oturan insanlar arasında gelişen ilişki biçimi komşuluğu ifade etmektedir. Türk, İslam ve Osmanlı kültüründe de komşuluk önemli bir değere sahiptir. Divan şairinin içine doğup yetiştiği Osmanlı toplumunda komşuluk, toplumun kıymet verdiği, belirli kurallara bağladığı, kanunlarla haklarını koruduğu bir sosyal ilişki şeklidir. Dolayısıyla divan şairi için de komşuluk kavramı, önemli bir değere sahiptir. Divan şairinin zihin dünyasında komşuluk, sosyal ve yakın bir ilişki biçimini ifade etmekle beraber, yalnızca bir sosyal ilişkinin de ötesinde bir ayrıcalık, bir yakınlık yani bir mertebenin ifadesi olarak şiirlere yansımıştır. Divan şairi insanın insanla olan yakınlığı için bu kavramı kullanabildiği gibi bir duyguya, bir semte yakınlık için dahi komşuluk kavramını şiirlerinde kullanabilmiştir. Bu çalışmada divan şairinin zihin dünyasında komşuluk kavramı içinde kullandığı on dört farklı biçim, taranan çeşitli divanlardan elde edilen örnek beyitler eşliğinde açıklanmaya çalışılmıştır. Bu çalışmayla klasik Türk şiiri metinlerini kaleme alan divan şairinin zihin dünyasının yaşadığı sosyal çevreden, kültürden, gelenekten ve inançtan etkilendiği bir kez daha ortaya konulması amaçlanmıştır

Keywords: