Özet:

Problem Durumu: İlkokul eğitimi, örgün eğitimin ilk basamağını oluşturduğu için öğrencilere temel bilgi, beceri, tutum, değer ve davranışların kazandırılmasında ayrı bir öneme sahiptir. Bu süreçte tutum ve değerler, öğrencilere büyük ölçüde sınıf öğretmenleri tarafından kazandırılmaktadır. Dolayısıyla, sınıf öğretmenliğinin, diğer öğretmenlik alanları içinde daha özel bir yeri olduğu söylenebilir. Sınıf öğretmenlerinin öğrencilerin yetişmesi ve gelişimindeki özel konumu nedeniyle sahip olmaları gereken mesleki değerler, oldukça önemli bir konu olarak değerlendirilmektedir. Öğretmenlerin, öğretmenlik mesleğinin gerektirdiği niteliklerle donanımlı olarak yetişmesi, Milli Eğitim Bakanlığının belirlediği eğitim politikalarının ve uygulamaların başarısına da olumlu katkılar sağlar. Öte yandan öğretmenler, gelişmeleri yakından izleyen, eksiklikleri sorgulayan entelektüel bir yaşamın mimarı ve zihinsel gücün temsilcisidir. Bu yüzden ülkenin varlığını ve toplum olarak devamını sağlayacak kuşakların dengeli bir kişiliğe sahip olmaları yanında bilimsel, kültürel ve sanatsal açıdan yeterli bir şekilde yetişmesinde aktif olarak rol alan ve sorumluluk üstlenen öğretmenlerin mesleki değerler açısından yeterli olması oldukça önemlidir. Okuldaki ilk yıllar, çocuğun yetişkin yaşamına hazırlanmasına temel oluşturduğundan, bu dönemde kazanılan bilgi ve beceriler, diğer eğitim basamaklarında kazandırılacak bilgi ve beceriler için alt yapı niteliği taşımaktadır. Dolayısıyla, ilerleyen eğitim basamaklarında, öğrencilerin sergilediği tutum ve davranışlar, büyük ölçüde sınıf öğretmenlerinin kazandırdığı bilgi, beceri, tutum ve değerlerin birer yansıması olmaktadır. Bu durum, son yıllarda eğitim politikacıları ve uzmanların değerler eğitimi ve mesleki değerler konuları üzerine yoğunlaşmasının nedenini ortaya koymaktadır. Sınıf öğretmenlerinin mesleki değerler bakımından yeterli olmaları, öğrencilerin gelişimi açısından kritik bir önem taşıdığı için öğretmenlik mesleğinin temel yeterlik alanlarından biri olarak kabul edilmektedir. Alanyazın incelendiğinde, öğretmenlere yönelik hizmet içi eğitim çalışmalarında, çoğunlukla hizmet içi eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi üzerinde durulduğu anlaşılmaktadır. Öte yandan öğretmenlerin hizmet içi eğitim ihtiyaçlarının öncelik düzeyinin öğretmen ve okul yöneticilerinin görüşlerine göre önemli ölçüde farklılaştığı görülmektedir. Ayrıca alanyazında, öğretmenlere hizmet içi eğitim yoluyla kazandırılması gereken öğretmenlik mesleğinin temel değerlerine ilişkin çok sınırlı sayıda araştırmanın olduğu anlaşılmaktadır. Oysa okul müdürlerinin bakış açısıyla öğretmenlere hizmet içi eğitim yoluyla kazandırılması gereken değerlerin bilinmesi, okullarda öğrencilere kazandırılacak kişisel, kültürel ve evrensel insan değerleri açısından oldukça önemlidir. Araştırmanın Amacı: Son yıllarda eğitim politikacıları ve uzmanlar, değerler ve özellikle mesleki değerler üzerine yoğunlaştığı halde sınıf öğretmenleri ve okul yöneticileri ile yapılan az sayıda çalışmada, mesleki değerlere atıfta bulunulması, önemli bir problem durumu olarak ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmanın amacı, okul yöneticilerinin görüşlerine göre hizmet içi eğitim yoluyla sınıf öğretmenlerine kazandırılacak değerleri ortaya koymaktır. Bu amaçla aşağıdaki sorulara yanıt aranmaktadır: 1. Sınıf öğretmenlerine hangi değerler kazandırılmalıdır? 2. Sınıf öğretmenlerine kazandırılacak değerlerin öncelik düzeyi nedir? Araştırmanın Yöntemi: Bu çalışma, nitel araştırma desenlerinden biri olan durum çalışması modelindedir. Bu araştırmada, bütüncül tek durum deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, ölçüt örnekleme yöntemiyle belirlenen 24 okul yöneticisi oluşturmaktadır. Okul yöneticilerinin 19’unu erkek, 5’ini ise kadın yöneticiler oluşturmaktadır. Katılımcıların yaş ortalaması, 38.50’dir. Katılımcıların meslek kıdemi ortalaması 19.25 yıl ve yöneticilik kıdemi ortalaması 13.50 yıldır. Çalışma grubunun belirlenmesinde,az beş yıl sınıf öğretmenliği yapmış olma temel ölçüt olarak belirlenmiştir. En az beş yıl öğretmen olarak görev yapmanın ölçüt olarak belirlenmesinin nedeni, okul müdürlerinin öğretmenlerin sahip olmaları gereken değerlerin neler olduğunu daha iyi kestirebileceklerinin öngörülmesidir. Eğitim yönetimi alanında yüksek lisans derecesini tamamlamış veya devam ediyor olmak başka bir ölçüt olarak belirlenmiştir. Eğitim yönetimi alanında yüksek lisans yapmış ya da yapıyor olmanın ölçüt olarak alınmış olmasının nedeni, katılımcıların sınıf öğretmenlerine kazandırılacak değerlere ilişkin farkındalık düzeylerinin yüksek olacağının varsayılmasıdır. En az beş yıl boyunca okul yöneticisi olarak görev yapmak, bir başka ölçüt olarak belirlenmiştir. Katılımcılarda,az beş yıl okul yöneticisi olarak görev yapmış olma koşulunun aranmasının nedeni ise beş yıllık deneyimin öğretmenlerin hangi değerlere gereksinim duyduğunun daha iyi anlamayı sağlayacağının varsayılmasıdır. Ayrıca, hizmet içi eğitim faaliyetlerine katılmış olmak başka bir ölçüt olarak belirlenmiştir. Katılımcılarda, hizmetiçi eğitim etkinliklerine katılmış olma koşulunun aranmasının amacı ise katılımcıların hizmetiçi eğitim etkinliklerinin yöntem ve içeriğinin farkında olmasının araştırmanın amacına daha uygun olacağının varsayılmasıdır. Veri Analizi: Veriler, betimsel analiz tekniği ile analiz edilmiştir. Betimsel analiz tekniği, (1) analiz için tematik bir çerçeve oluşturma, (2) verilerin tematik çerçeveye göre işlenmesi, (3) bulguları tanımlama, (4) bulguları analiz etme ve yorumlama olmak üzere dört aşamadan oluşmaktadır. Yapılandırılmış grid formları analiz öncesinde araştırmacılar tarafından sırasıyla K1, K2, K3, K4, ... K24 şeklinde kodlanmıştır. Bütün görüşler tabloda gösterilmiş ve benzer şekilde yazılan görüşler aynı kategoride değerlendirilmiştir. Okul müdürleri, toplam 240 kategori oluşturmuş ve bu kategorilere göre öğretmenlere kazandırılacak toplam 59 değer belirlenmiştir. Alt temalar, aynı içeriği yansıtan kategorilerden oluşturulmuştur. Betimsel analiz sonucunda katılımcı görüşlerine dayalı olarak dört ana tema belirlenmiştir. Araştırmanın Bulguları: Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre, okul yöneticileri öğretmenlere daha çok kişisel değerlerin kazandırılması gerektiği yönünde görüş belirtmektedir. Bu değerler arasında, okul müdürlerininfazla vurguladığı kişisel değerler yeniliğe açıklık, çalışkanlık, sabır, kararlılık, farkındalık, dürüstlük, nezaket, empati, girişimcilik, tutarlılık ve güvenilirliktir. Okul yöneticileri, öğretmenlere mesleki değerler kazandırılması gerektiğini ifade etmektedir. Okul müdürleri tarafındanfazla vurgulanan mesleki değerler iletişim, liderlik, yaratıcılık, işbirliği, dayanışma, vizyon, planlılık, uyumluluk ve koşulsuz kabuldür. Okul yöneticileri, öğretmenlere hizmet içi eğitim yoluyla evrensel değerlerin kazandırılması gerektiği şeklinde görüş belirtmektedir. Okul müdürleri, öğretmenlere kazandırılması gereken evrensel değerleri, sevgi, adalet, hoşgörü, hümanizm, saygı, demokratik tutum ve farklılıklara saygı şeklinde ifade etmektedir. Okul müdürleri, ayrıca hizmetiçi eğitim yoluyla öğretmenlere kültürel değerler kazandırılması gerektiği şeklinde görüşler belirtmektedir. Okul müdürleri, hizmetiçi eğitim yoluyla öğretmenlere kazandırılması gereken başlıca kültürel değerleri vatanseverlik, fedakârlık ve özverili olma şeklinde ifade etmektedir. Araştırmanın Sonuçları ve Öneriler: Araştırmanın sonuçları, okul müdürlerinin sınıf öğretmenlerine hizmet içi eğitim yoluyla kişisel, mesleki, evrensel ve kültürel değerlerin kazandırılması gerektiği şeklinde görüşlere sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Bu sonuçlara dayalı olarak her öğretmenin öncelikle kişisel değerlere sahip olmaya öncelik vermesi gerektiği ifade edilebilir. Öğretmenler, öğretmenlik mesleğinin temel değerlerine ve etik ilkelerine sahip olmalıdır. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından öğretmenlere hizmetiçi eğitim aracılığı ile öğretmenlik mesleğinin temel mesleki değerleri kazandırılmalıdır. Öğretmen yetiştiren kurumlarda, öğretmenlik mesleğinin genel yeterliklerinin yanı sıra mesleki ve etik değerlerin kazandırılmasına özen gösterilmelidir. Öğretmenlere hizmetiçi eğitim yoluyla, değişen değerler ve küresel gelişmeler ışığında öğretmenlik mesleğinin temel mesleki değerleri, kültürel ve evrensel değerlerle uyumlu olacak şekilde yeniden kazandırılmalıdır. Öğretmenlere, okullarında kararlı, sabırlı, yeniliğe açık tutum ve davranışlar sergilemeyi sağlayacak hizmetiçi eğitimler verilmelidir. Öğretmenlerin etkili iletişim, liderlik ve işbirliği becerilerini geliştiren hizmetiçi eğitimler yer verilmelidir. Hizmetiçi eğitimler, öğretmenlerin mesleğinde çalışkan, vatansever ve fedakâr olmalarını sağlamalıdır. Öğretmenlere kazandırılacak değerler, öğrencilere sevgi ile yaklaşmalarını sağlamalı, adaletli bir tutum sergilemelerini garanti etmeli, güçlü bir insanlık sevgisi aşılamalıdır. Bu araştırma nitel araştırma deseninde yürütülmüş ve veriler yarı yapılandırılmış grid formu ile toplanmıştır. Öğretmenlere kazandırılacak mesleki değerler, kişisel değerler, evrensel ve kültürel değerler konularında farklı desenlerde ve farklı çalışma grupları ile araştırmalar planlanabilir. Öğretmenlik mesleğinin değişen değerleri konusunda araştırmalar yürütülebilir.

Anahtar Kelimeler: