Abstract:

Sunulan çalışmada, Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dölerme ve Suni Tohumlama Anabilim Dalına 1999–2004 yılları arasında getirilen 245 baş hayvan; i) bireysel özellikleri (tür, cinsiyet, ırk ve yaş), ii) geliş zamanları (ahır/mera dönemi, ay, mevsim ve yıl), ve iii) uygulama yaklaşımları (gebelik muayenesi, suni tohumlama (ST) ve/veya intrauterin tedavi (İUT) ya da hormon (H) ile tedavi (T) uygulaması, östrus senkronizasyonu (ÖS) ve sevk (S)) yönünden değerlendirildi. Ek olarak, aylık yöresel meteorolojik veriler (ortalama çevre sıcaklığı, güneşlenme süresi ve yağmur/kar yağışlı gün sayısı) ile aylık vaka oranı arasındaki olası ilişki birlikte incelendi. Bireysel yönden hayvanların; a) %99,6 sığır, %0,4 köpek türü (p=0.000), b) %100 dişi cinsiyeti (p=0.000), c) %36,9 melez, %31,7 Esmer, %22,5 Simmental, %5,3 Yerli ve %3,7 Holstein ırkı (p=0.000), ve d) yaş yönünden %22,5 5-, %22,1 4-, %15,6 6-, %11,9 3-, %9,8 2-, %7,4 7-, %5,3 8- ve 9- yaşlı (p=0.000) olduğu gözlendi. Zaman yönünden olguların; a) %76,2 ahır ve %23,8 mera besisi döneminde (p=0.000), b) %21,7 Şubat, %15,6 Mart, %13,5 Nisan, %10,3 Ocak, %9,8 Eylül, %6,6 Kasım, %4,9 Aralık, %4,1 Mayıs ve Haziran, %3,7 Temmuz ve Ekim, ve %2,1 Ağustos ayında (p=0.000), c) %36,9 kış, %33,2 ilkbahar, %20,1 sonbahar ve %9,8 yaz mevsiminde (p=0.000), ve d) %21,3 2001, %20,9 1999, %17,2 2000, %14,8 2003, %13,5 2004 ve %12,3 2002 yılında (p=0.026) olduğu belirlendi. Meteorolojik olarak, aylık ortalama “sıcaklık” (r= −0.610; p=0.035) ve “sıcaklık + güneşlenme süresi” (r= −0.708; p=0.044) ile vaka oranı arasında önemli düzeyde ve negatif bir ilişki olduğu belirlendi. Uygulama yaklaşımları yönünden ise; a) %42,2 “ST+T”, %33,6 “ST”, 15,6% “GM”, 7,4% “T” ve %1,2 “S” olguları bulunurken (p=0.000), b) “ST+T” olguları arasında %33 “ST+İUT” ve “ÖS+ST”, %14,6 “ÖS+ST+İUT”, %10,7 “ST+H”, %7,8 “ST+H+İUT” ve %1 “ÖS+ST+H” uygulaması (p=0.000) olduğu belirlendi. Dolayısıyla, Anabilim Dalına getirilen hayvanların; a) bireysel yönden çoğunlukla 2-6 yaş arası Esmer, Simmental ve bunların melezleri ineklerden oluştuğu, b) zaman yönünden çoğunlukla doğum sonrası dönemi kapsayan kış mevsiminde veya, diğer bir deyişle, aylık güneşlenme sürelerinin kısalmasına paralel tarzda çevre sıcaklığının düşmesine bağlı olarak geldiği ve, son olarak c) uygulama yaklaşımları yönünden ise, çoğunlukla suni tohumlama (ST) ve/veya ST’ye bağlı tedavi olguları olduğu kanısına varıldı.

Keywords: