Özet:

Geçmişteki ve günümüzdeki Müslüman bilginlerin, Kur’an hitabını inceleyen, özelliklerini ve türlerinin çeşitliliğini ele alan konuları tasnif etmeleri garip görülmemelidir. Bunda özellikle Kur'an tefsircilerinin Kur’an ayetlerini ele alırken hitapla ilgili taraf ve amacını ele almakla işe başlamış olmaları etkili olmuştur. Zira hitabın cihet ve amacının manayı ortaya koyma ve tevil etmede etkisi ortadadır. Öte yandan, türü ve amacı ne olursa olsun hitap ve söylem analizi ile ilgili çalışmaların tanık olduğu gelişme, yöntemlerinin yapısal, göstergebilimsel, pragmatik, tartışmacı, psikolojik ve sosyal olarak farklılaşması, söylem ve hitabın yeni türlerini ortaya çıkarmıştır. Bu türlerin sınırlı ve belirli bir amacı vardır. Ayrıca bu türler özel tekniklerle karakterize edilir. Örneğin reklamsal söylem bu türlerden biridir. Reklamsal söylem, günümüzde geniş yayılımı ve alıcıyı, kalben ve zihnen etkilemedeki önemli rolü nedeniyle büyük ilgi görmektedir. Bu durum bizi Kur'an söyleminin yönlerini yeniden incelemeye ve araştırmaya, bu tür söylemin tezahürlerini, Kur'an metninde ne ölçüde gerçekleştiğini, mekanizmalarını ve icra araçlarını ortaya koymaya sevk etmektedir. Bundan hareketle araştırma, reklamsal veya tanıtıcı hitabın bir malın pazarlanması veya tüketim maddelerinin tanıtılmasının ötesine geçip fikir ve değerlerin tanıtılması ve onlara inanmaya çağırılması aşamasına vardığını Kur’an ve sünnetten reklamsal hitap stratejilerine dair örneklerle ortaya koymaktadır. Araştırma, hitabın lügat manasını, tanımını, çeşitlerini, reklamın dayandığı bazı stratejileri, Kur’an ve sünnetten örnekler ve tahlillerle tanıtıcı hitabın davetteki etkisini ve bu hitabın toplulukları tanıtılan/reklamı yapılan malın yani fikrin kabul edilmesi noktasındaki rolünü ele almaktadır. Kur'an ve Sünnetten örneklediğimiz ve analiz ettiğimiz stratejilerin en önemlileri arasında telattuf (sevecen ve kibar davranmak), güven kazanmaya çalışmak, söz vermek, karşılaştırma yapmak, yöntem ve üslup çeşitliliği, atasözleri kullanma, tekrar, îcâz, sorular sormak, ihtiyacı kullanmak, duygu uyandırmak ve vicdanı harekete geçirmek, mevrûsu hatırlatmak ve çağrıştırmak, özel dil ile iç musiki ve kapanış ifadeleri kullanmak zikredilebilir. Reklam, yazılı veya sözlü kelimeler veya resimli semboller ve ikonlar gibi çeşitli işaret türlerinin bir hedef kitle ile iletişim kurmak ve onlar için belki de bilinmeyen bir fikir hakkında bilgi vermek ve ona inandırmak için kullanılan ifadedir. Reklam, araçlarına göre sözlü reklam, yazılı reklam ve resimli reklam olarak sınıflandırılabilir. Ayrıca içeriğine göre politik reklam, sosyal reklam, eğitici reklam, yol gösterici reklam ve benzeri reklam söylemlerine taksim edilebilir. Araştırma sonucunda reklamın, hedef kitleyi zihinlerini alarak ve vicdanlarını ele geçirerek onları bir şeyi satın almaya ya da söylem tarafından desteklenen fikre inanmaya zorlayarak etkilemesine olanak tanıyan stratejilere sahip olduğu ortaya çıkmıştır. Reklam söyleminin stratejileri Kur'an-ı Kerim’de de görülmektedir. Zira insana, onu acıklı bir azaptan kurtaracak kârlı bir ticaret yapması teşvik edilmektedir. Bu ticaret de Allah ile yapılan ticarettir. Araştırma tefsir, hadis ve lügat kitapları başta olmak üzere temel kaynaklara dayandırılmış ve ilgili kaynaklardan çıkarımlarla ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler: