Özet:

İbn Kemal ya da diğer meşhur adıyla Kemalpaşazâde Osmanlı döneminde yetişmiş büyük bir âlim, filozof ve Şeyhülislamdır. Başta fıkıh olmak üzere, tefsir, hadis, kelam, felsefe, tarih ve edebiyat gibi birçok ilim dalında İslam ilim ve düşünce tarihini derinden etkileyen önemli eserler vermiştir. Meseleleri deskriptif değil de analitik ve kritik olarak ele alan İbn Kemal, felsefe ve kelamın ortak meselelerinden varlık, mahiyet, imkân ve isbât-ı vâcib gibi birçok konuda özel risaleler yazmıştır. Biz, bu makalede onun imkân, mahiyet ve varlık konusunda büyük Eş‘arî kelamcısı Seyyid Şerif Cücânî’ye yönelttiği eleştirileri ele aldık. Şerhu’l-Mevâkıf’ıyla ileriki dönem kelamında derin izler bırakan Cürcânî gibi bir otoritenin tenkide konu olması anlamlı bir durumdur. İbn Kemal; İbn Sînâ, Tûsî ve Kâtibî gibi filozoflar ile Îcî, Teftazânî, Cürcânî ve Devvânî gibi kelam âlimlerinin bu meselelerdeki görüş ve yaklaşımlarını da dikkate alarak tahlil, tetkik ve değerlendirmelerde bulunmuştur. İbn Kemal, Cürcânî’yi gerek önceki âlimlere ait görüşleri kusurlu takdim ve şerh etmesi gerekse isabetsiz temellendirmeler yapması sebebiyle eleştirmiştir. Onun eleştirdiği mütekellimin aynı zamanda kelami ve felsefi açıklamaları için esas kabul ettiği bir âlim olması ayrıca önemlidir. Bu da bize, Müslüman âlimlerin saygıda kusur etmeden özgür fikir beyanı noktasında ne kadar seviyeli olduklarını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler: