Abstract:

Kur’ân’ın mûcize yönlerini ifade eden i’câzu’l-Kur’ân meselesi, geçmişten günümüze tazeliğini koruyarak araştırmalara konu olmaya devam etmiştir. Çağımızda birçok İslam âlimi, konu ile ilgili eserler telif etmiş ve daha önceki i’câz vecihlerinden farklı birtakım meseleleri gündeme getirmişlerdir. Kur’ân’ın i’câzı konusunda Abdulkâhir Cürcânî’nin (ö. 471/1078) eserlerini tetkik eden Fahreddin er-Râzî (ö. 606/1210), Abdulkâhir’in konu ile ilgili üç eserini özetlemiş ve “Nihâyetü’l-Îcâz fî Dirâyeti’l-İ’câz” ismiyle ayrı bir eser telif etmiştir. Kelâmî konularda yazdığı eserlerin neredeyse tümünde i’câz konusunu detaylı bir şekilde ele almış, Kur’ân’ın mûcize oluşunu üstün fesâhatinde ve tenâsübünde olduğunu tespit etmiştir. Ancak Râzî’nin fesâhat anlayışı daha önce Câhız’ın (ö.255/865) ifade ettiği fesâhat anlayışından farklıdır. Câhız, sadece lafızcı bir yaklaşımla fesâhatı tarif ederken, Cürcânî ve Râzî, lafız-mâna birlikteliğini sağlayan bir fesâhat anlayışına sahiptir.  Döneminde yazılan birçok eseri incelemesi ve i’câz meselesini geniş bir yelpazede ele almasının yanı sıra daha önce hiçbir âlimin bahsetmediği Kur’ân âyetleri arasındaki tenâsübün bir i’câz veçhi olduğunu ortaya koyması açısından önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmada Râzî’nin fesâhat anlayışı ve daha önce kimsenin üzerinde durmadığından yakındığı “tenâsüp” meselesi incelenecektir. Not: Bu makale 24/03/2017 tarihinde tamamladığım “Nübüvvetin İspatı Bağlamında Fahreddin er-Râzî’nin İ’câzu’l-Kur’ân Görüşü” başlıklı doktora tezi esas alınarak hazırlanmıştır.

Keywords: