Özet:

Osmanlı Devleti’nin 19. Asrının büyük bir bölümünde etkili olan Mısır Meselesi, çeşitli tarihi dönüm noktalarında oluşmuş, gelişmiş ve kronik bir hâl alarak Mısır’ın kaybedilmesine neden olmuştur. Bu dönüm noktalarından birisi, İsmail Paşa’nın Mısır Valiliği’ne tayinidir. Bu tayin sonrası süreç, Mısır’da Osmanlı egemenliğinin günden güne daralmasına, Mısır ile Osmanlı Devleti’nin bağlarının zayıflamasına ve Osmanlı-Mısır ilişkilerinin gerginleşmesine neden olmuştur. “Bu süreç, özellikle İsmail Paşa’nın Mısır’a Vali ardından da Hıdiv olmasından sonra daha sorunlu bir düzleme oturmuştur. Bu süreçte, Babıali ve Saray’ın Mısır ile kurduğu ilişki biçimi ise bu sorunlu süreci baş edilemez hale getirmiştir. Bu ilişki biçimi ve “hediyeler” karşılığında alınan imtiyaz fermanları, hem devletin egemenlik anlayışını eskitmiş hem de devletin saygınlığına zarar vermiştir. Başta Sultan Abdülaziz, Âli ve Fuad Paşalar olmak üzere Mısır ile kurulan “hediye” diplomasisi İsmail Paşa’nın kurguladığı şekilde yürümüş ve bu da devletin Mısır’daki hükümranlık haklarını zedelemiştir. İsmail Paşa’nın “kişisel” gayretleriyle elde edilen ve 1866 ila 1873 yılları arasında verilen imtiyaz fermanları, İsmail Paşa’nın dönemine olduğu gibi sonraki dönemlere de sorunlu bir Mısır Meselesi bırakmıştır Bu imtiyazlar ise başta Süveyş kanalı, Mısır’ın dış borç alması ve Mısır maliyesinin çöküşü gibi olaylarla Mısır’ın işgali edilmesi sürecini beslemiştir. Biz de Mısır Meselesi’nin 1863-1879 dönemini ele alarak Mısır’ın işgali sürecini ortaya koymaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler: