Özet:

Bu makalede Türkçenin yapım ekleri, işlevleri açısından incelenmiştir. Türkçede yeni sözcük ve kavramlar üretebilmek için kullanılan yollardan biri ekleşme düzenidir. Sondan eklemeli bir dil olmasından dolayı çok fazla ek kullanmak durumunda olan Türkçe, öteden beri bu yolu geliştirerek kullanmış ve bugün tarihinin en fazla söz varlığı sayısına ulaşmıştır. Bilişim teknolojilerindeki gelişmelere paralel olarak, dil gibi sosyal yapılar da hızlı bir değişim ve gelişim yaşamaktadırlar. Değişim ve gelişim imkânlarını doğru ve verimli kullanamayan diller ise baskın olan dillerin etkisine girmektedirler. Dünyada görülen dil ölümlerine dair tespitler, dillerin bu gelişmeler karşısında önlemler alması gerektiğini göstermektedir. Türkçe Avrupa Birliği’nin en çok konuşulan dillerinden birisi olarak doğrudan bu sorunla karşı karşıya değildir ancak şimdiden gerekli hazırlıkları yapmazsa gelecekte sorunlar yaşaması muhtemel görünmektedir. Bu amaç ve niyet doğrultusunda çalışma gerçekleştirilmiştir. Şimdiye kadar Türk dili hakkında yapılan değerli çalışmalardan faydalanılarak, Türkçenin üretkenliğine dikkat çekilmeye çalışılmıştır. Çalışmada, öncelikle kaynak taraması yapılmış, elde edilen veriler karşılaştırılarak gözden geçirilmiş ve çalışmanın amacına uygun veri oluşturulduktan sonra, sözcük yapımında kullanılan ekler, işlevsel özelliklerine göre sınıflandırılmıştır. Eklerin işlevleri, dört yönden değerlendirilmiş ve isim ve fiil türü sözcük yapma özelliklerine göre belirlenmiştir. Çalışmanın sonuçlarına göre, eklerin dörtte üçünün isimleştirme işlevine sahip olduğu tespit edilmiştir. Aynı zamanda eklerin işlevleri arttıkça, eklerin ses sayılarının azaldığı da fark edilmiştir. Türkçede dört ekin dört farklı sözcük yapım işleviyle kullanılma özelliğinden dolayı da bu ekler, Türkçenin tarihi dönemleri de dikkate alınarak incelenmiştir. Eklerin işlevlerine bağlı olarak, Türkçenin dilbilgisinin öğretiminde “Ek Bilgisi” şeklinde müstakil bir alan altında ele alınması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler: