Abstract:

Dil bilgisi konularından söz dizimi ile ilgili olan istem, fiilleri kendisine bağlı olan katılanların (üyelerin) sayısına göre niteleme ve sınıflandırma olarak tanımlanabilir. İstem konusu, Türkiye Türkçesi gramerlerinde genellikle “fiil-tamlayıcı” veya “yüklem-hal eki” ilişkisi bağlamında değerlendirilmiştir. Bu çalışmalarda; genellikle “fiillerin durum ekli tamlayıcıları”, “fiil-tamlayıcı ilişkisi”, “birleşim değeri” gibi kavramlar kullanılmıştır. Söz dizimsel analizlerde istem konusunu sadece “durum ekleri” temelinde değerlendirmek yeterli olmaz. Çünkü “mantıksal”, “morfolojik” ve “semantik” olmak üzere üç boyutu bulunan “istem”, sadece “durum ekleriyle” değil bir bütün olarak fiilin “yönetim”i ile ilgili bir konudur. Bu çalışmada, Gagauz Türkçesinin ve Türkiye Türkçesinin söz dizimsel yapıları, istem temelinde karşılaştırmalı analiz edilecektir. Her iki lehçede istem analizinin tam olarak ortaya konması için öncelikle diğer söz dizimi kuramlarından bahsedilecek ve “istem” kavramı ana hatlarıyla tanıtılacaktır.

Keywords: