Özet:

Bereketli Hilal’de tarım ve hayvancılığın keşfi, MÖ. 9000-6000 arasında gerçekleşti. Bölgenindoğudaki parçası Zağros, “Neolitikleşme” sürecine erken katıldı. Batı İran’da besin üretimi, Zağros dağ-arası vadilerinde ve yamaçlarında doğdu. Tarım ve hayvancılık, Güneybatı İran’ın geniş/bereketli ovalarına (Deh Luran ve Susiana) MÖ. 7500-7000 arasında ulaştı. Ovalardaki çobanlık ve çiftçilik, Ali Koş, Çağa Sefid, Çoğa Bonut gibi “köy”lerde gerçekleşiyordu. Peki MS. 20. yüzyıla kadar Zağros ekonomisinde özel bir yeri olan “göçebe çobanlık” ne zaman doğmuştu? Yakın Doğu’da göçebelik (uzun zaman iddia edildiği gibi) MÖ. 4. binyıl sonlarında mı ortaya çıkmıştı, yoksa daha mı eskiydi? Arkeologların 1973’te Güneybatı İran ovalarını Zağros’a bağlayan hat üzerinde bir çadır kampı olan Tepe Tûlâî’yi keşfetmeleri soruyu yanıtlamayı kolaylaştırmıştır. 40 yıldır yürütülen tartışma, adı geçen mekânın “göçebe çobanlara ait bir kamp” mı olduğu, yoksa ova köylerinden birine ya da birkaçına mensup “yerleşik” çobanların burayı yaylacılık amacıyla mı kullandıklarıdır. Makalenin ilk hedefi, Tepe Tûlâî bulgularını sergilemek ve 8000 yaşındaki bir kampın Neolitik geçim ekonomisinde ne tür bir rol üstlendiğini saptamaktır. İkinci hedef, Tûlâî’den 1500 yıl sonra (MÖ. 5. binyılda) yine hareketli çobanlara ev sahipliği yapan Tuwah Koşkeh kampına ait bulguları ortaya sererek Zağros’ta göçebe çobanlığın doğuşunun iklim değişiklikleri (kuraklıklar) ile bağlantısını araştırmaktır

Anahtar Kelimeler: